Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Słupsku

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 grudnia 2015 r.

Sąd Okręgowy w S. IV Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący: SSO Mariusz Struski

Sędziowie SO: Dorota Curzydło, Wanda Dumanowska (spr.)

Protokolant: sekr. sądowy Kamila Wiśniewska

po rozpoznaniu w dniu 11 grudnia 2015 r. w S.

na rozprawie

sprawy z powództwa R. D.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej w W.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda od wyroku Sądu Rejonowego w L. z dnia 22 lipca 2015r., sygn. akt I C 1495/14

uchyla zaskarżony wyrok w całości i sprawę przekazuje do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w L., pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt IV Ca 625/15

UZASADNIENIE

Powód R. D. wniósł pozew przeciwko (...) SA z siedzibą w W. o zapłatę kwoty 19.906,30 zł wraz ze stosownymi odsetkami tytułem odszkodowania za uszkodzenie pojazdu oraz o zasądzenie od pozwanego na swoją rzecz kosztów procesu. W uzasadnieniu pozwu powód wskazał, że w dniu (...). doszło do zdarzenia drogowego z udziałem pojazdu powoda, w wyniku którego doznał szkody, a jego pojazd został odholowany. Powód wskazał, że zgłosił szkodę ubezpieczycielowi rzekomego sprawcy, zaś (...) SA przystąpił do likwidacji szkody. Ostatecznie ubezpieczyciel odmówił wypłaty odszkodowania podnosząc, że do stwierdzonych uszkodzeń w pojeździe powoda nie mogło dojść w wyniku podawanego przez niego zdarzenia z dnia 9.01.2012r.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenia na jego rzecz od powoda kosztów procesu. Pozwany przyznawał, że likwidował szkodę w pojeździe powoda, jednak po analizie uszkodzeń stwierdził, że odszkodowanie się nie należy, albowiem pomiędzy uszkodzeniami pojazdów, do których doszło w wyniku zdarzenia z dnia (...)nie ma takiego związku, który uzasadniałby wypłatę odszkodowania. Nadto wg pozwanego, gdyby powód podjął manewr hamowania, to byłby on skuteczny i pozwoliłby na uniknięcie zderzenia z pojazdem B..

Wyrokiem z dnia 22 lipca 2015r. Sąd Rejonowy w oddalił powództwo oraz zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę 2.417 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, nadto nakazał zwrócić pozwanemu ze Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego wL.kwotę 500 zł tytułem zbędnie uiszczonej zaliczki.

Z rozstrzygnięciem powyższym nie zgodził się powód, który zaskarżając wydany wyrok w całości, podniósł zarzuty naruszenia przepisów postępowania, tj.:

1.  art. 130 ⁴ § 2 i § 5 kpc w zw. z art. 83 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych poprzez:

- niewłaściwe wyznaczenie pełnomocnikowi powoda terminu do uiszczenia zaliczki na poczet wynagrodzenia biegłego oraz wyznaczenie terminu krótszego niż miesiąc w sytuacji jednoznacznych uregulowań ustawowych w tym zakresie wskazujących na zobowiązanie strony (nie pełnomocnika) do uiszczenia zaliczki oraz terminu do uiszczenia zaliczki nie krótszego niż miesiąc dla strony która mieszka lub ma siedzibę za granicą,

- zaniechanie przeprowadzenia dowodu z opinii biegłego, mimo że wniosek o jego przeprowadzenie zgłosiły obie strony, a strona pozwana uiściła zaliczkę na poczet wynagrodzenia biegłego w terminie w należytej wysokości oraz w kontekście konieczności przeprowadzenia tego dowodu z urzędu z uwagi na treść art. 278 § 1 kpc,

2.  art. 6 kc i art. 232 kpc poprzez naruszenie prawa do dowodzenia swego roszczenia przed Sądem, z uzasadnieniem jw.,

3.  art. 210 § 1 i § 3 kpc w zw. z art. 224 § 1 kpc oraz art. 217 § 2 kpc w zw. z art. 227 kpc poprzez zaniechanie przeprowadzenia zgłaszanych przez powoda dowodów w postaci zeznań świadków (Z. D., M. P.), przesłuchania powoda w charakterze strony oraz z dokumentów wskazanych w pozwie mających istotne i kluczowe znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy,

4.  art. 233 § 1 kpc poprzez wydanie orzeczenia bez wszechstronnego wyjaśnienia sprawy i dowolną oraz błędną ocenę dowodów, co w sposób bezpośredni skutkowało wydaniem wyroku opartym na niepełnym i błędnie ocenionym materiale dowodowym.

W efekcie powyższych zarzutów apelujący powód wniósł o uchylenie wyroku Sądu I instancji i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w L.do ponownego rozpoznania, jak również o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania odwoławczego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W odpowiedzi na apelację pozwany wniósł o jej oddalenie w całości, jak i o zasądzenie na swoją rzecz od powoda kosztów postępowania odwoławczego, w tym kosztów zastępstwa procesowego. W ocenie pozwanego zarzuty apelacji są bezzasadne, zaś poczynione przez Sąd I instancji ustalenia, jak i wydane rozstrzygnięcie jest prawidłowe i wyczerpujące.

Mając na uwadze treść art. 387 § 2 ¹ kpc, Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja zasługiwała na uwzględnienie w sposób skutkujący uchyleniem orzeczenia Sądu I instancji i przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania.

W pierwszej kolejności wypadało stwierdzić, że choć apelacja powoda okazała się co do zasady słuszna, to jednak nie wszystkie podniesione w niej zarzuty zasługiwały na aprobatę.

Sąd Okręgowy nie podziela stanowiska apelującego powoda co do skutku jaki uchybienie proceduralne, związanych z niewłaściwym wyznaczeniem mu terminu do uiszczenia zaliczki na poczet wynagrodzenia biegłego (art. 130 ⁴ § 2 kpc), w realiach sprawy mogło, wywrzeć na treść wyroku. Abstrahując nawet od oceny działania w tym zakresie Sądu Rejonowego, wypadało stwierdzić, że zarzut ten nie mógłby per se skutkować zmianą bądź uchyleniem zaskarżonego wyroku, skoro w okolicznościach faktycznych niniejszej sprawy strona powodowa nie wywiązała się ze swego obowiązku opłacenia zaliczki na poczet wynagrodzenia biegłego w terminie określonym w tym przepisie. Gdyby zatem Sąd I-instancji prawidłowo wyznaczył powodowi termin, to stwierdzić należy, iż powód faktycznie nie wykonał nałożonego na niego obowiązku. Sąd Rejonowy na rozprawie w dniu 13.05.2015r. zobowiązał pełnomocnika powoda do uiszczenia w terminie 10 dni przedmiotowej zaliczki (k. 67), zaś dopiero postanowieniem wydanym nieomalże dwa miesiące później, tj. w dniu 6.07.2015r. uchylił postanowienie dowodowe dopuszczające dowód z opinii biegłego (k. 87). Nadto wskazać należy, że wyznaczony przez Sąd termin ma charakter terminu sądowego (vide: komentarz do art. 130 ⁴ kpc pod red. J. Bodio, w: LexOmega), a jako taki może on być z ważnych przyczyn przedłużony lub skrócony przez przewodniczącego na wniosek strony (art. 166 kpc).

Dodać jedynie należy, iż obecny na rozprawie w dniu 13 maja 2015r. pełnomocnik powoda nie złożył zastrzeżenia w trybie art. 162 kpc, zatem utracił możliwość powoływania się na to uchybienie.

Zważyć natomiast należało, że uchybieniem Sądu Rejonowego, skutkującym uchyleniem zaskarżonego wyroku i przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania, było oddalenie wniosków dowodowych złożonych przez obie strony postępowania, w tym pominięcie dowodu z opinii biegłego.

Zasadniczym celem postępowania sądowego jest rozstrzygnięcie sprawy po dostatecznym, wszechstronnym wyjaśnieniu jej okoliczności spornych. Postępowanie dowodowe to całokształt czynności Sądu i stron związanych z przeprowadzeniem dowodów w postępowaniu pierwszej instancji. Tymczasem w rozpoznawanej sprawie Sąd Rejonowy w istocie nie przeprowadził żadnego postępowania dowodowego. W sprawie odbyły się cztery rozprawy: w dniu 23.03.2015r., kiedy to strony przedstawiły swoje stanowiska, w dniu 13.05.2015r., kiedy Sąd a quo dopuścił dowód z opinii biegłego, w dniu 6.07.2015r., gdy uchylił postanowienie dowodowe w zakresie dopuszczenia dowodu z opinii biegłego i postanowił pominąć ten dowód oraz w dniu 22.07.2015r., kiedy to oddalił wnioski dowodowe złożone przez obie strony. Zatem procedowanie przed Sądem I instancją ograniczyło się w istocie do wysłuchania stanowisk stron postępowania, co miało miejsce na rozprawie w dniu 13.03.2015r.

W tej sytuacji Sąd Rejonowy rozstrzygał niniejszą sprawę, bez przeprowadzania postępowania wnioskowanego przez strony. Jednocześnie brak podstaw do stwierdzenia zasadności oddalenia wniosków o przesłuchanie powoda i o przesłuchanie świadków, bowiem brak podstaw do uznania, że te dowody były zbędne dla rozstrzygnięcia sprawy.

Sąd Okręgowy stoi na stanowisku, że na kanwie okoliczności faktycznych i prawnych niniejszej sprawy nie znajdowało żadnego usprawiedliwienia, w sytuacji niedotrzymania przez stronę powodową terminu do uiszczenia zaliczki na poczet wynagrodzenia biegłego, pominięcie przez Sąd I-ej instancji w istocie wszystkich dowodów zgłoszonych w sprawie, w tym dowodu z opinii biegłego sądowego, o przeprowadzenie którego wnioskowały obie strony postępowania a nie tylko powód. Sąd Rejonowy dostrzegł wprawdzie, jak to wynika z treści uzasadnienia wyroku, iż pozwany uiścił zaliczkę na poczet wynagrodzenia biegłego, lecz mimo to uznał, że skoro nie uczynił tego powód, to dowód taki nie może zostać przeprowadzony.

Wskazać dalej należy, iż zgodnie z art. 83 ust. 1 ustawy z dnia 28.07.2005r. w sprawie kosztów sądowych w sprawach cywilnych (tj. Dz.U z 2014r. poz. 1025 ze zm.) dokonanie czynności połączonej z wydatkami może nastąpić także z urzędu.

W niniejszej sprawie obie strony podjęły inicjatywę dowodową. W sytuacji zaś, gdy Sąd I-ej instancji uznał, że strona powodowa nie dopełniła swych obowiązków procesowych, winien był przeprowadzić postępowanie dowodowe w pozostałym zakresie i rozważyć, czy dowód z opinii biegłego należy przeprowadzić na wniosek pozwanego czy też zachodzą przesłanki dopuszczenia dowodu z opinii biegłego z urzędu. Zgodnie bowiem z przepisem art. 232 zd. 2 kpc Sąd może dopuścić dowód nie wskazany przez stronę.

Nie ulega wątpliwości, że w świetle art. 232 kpc obowiązek wskazania dowodów obciąża przede wszystkim strony, a sąd ma, co do zasady prawo, a nie obowiązek działania z urzędu. Nie oznacza to jednak, że w szczególnych przypadkach nieskorzystanie z tego prawa nie może być ocenione jako naruszenie przepisów postępowania. Sąd Najwyższy podkreślał wielokrotnie, że uprawnienie do dopuszczenia dowodu z urzędu może przekształcić się w obowiązek wówczas, gdy przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego (biegłych) jest konieczne dla wydania prawidłowego orzeczenia, a jest to dowód niemożliwy do zastąpienia żadnym innym (tak np. w wyroku Sądu Najwyższego z 15 stycznia 2010 r., I CSK 199/09 LEX nr 570114 a także w wyrokach Sądu Najwyższego z 15 czerwca 2011 r., V CSK 373/10 LEX nr 885040 i V CSK 382/10 LEX nr 864025). Pomimo, bowiem wzmocnienia w procesie zasady kontradyktoryjności, której konsekwencją jest obowiązek stron przedstawiania faktów i dowodów dla ich wykazania, nie może ujść uwadze to, że celem postępowania procesowego nadal jest dążenie do wykrycia rzeczywistych stosunków faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy, a w konsekwencji dopuszczenie przez sąd z urzędu dowodu może być usprawiedliwione szczególnymi okolicznościami. W szczególności może to być uzasadnione w sytuacji wysokiego uprawdopodobnienia zasadności dochodzonego powództwa, gdy jednak w ocenie sądu stanowcze ustalenie spornego faktu istotnego dla rozstrzygnięcia sprawy wymaga przeprowadzenia dowodu z opinii biegłego, niewskazanego przez stronę. Sąd Najwyższy podkreślał również, że w sytuacji, w której uzyskanie wiadomości specjalnych zapewnia wyłącznie opinia biegłego, to w braku odpowiedniej inicjatywy dowodowej strony niedopuszczenie dowodu z takiej opinii stanowi naruszenie art. 232 zdanie 2 kpc., gdy przeprowadzenie przez sąd z urzędu tego dowodu stanowi jedyny sposób przeciwdziałania niebezpieczeństwu oczywiście nieprawidłowego rozstrzygnięcia sprawy, podważającego funkcję procesu (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 czerwca 2011 r., LEX nr 864025, a także wyrok SN z dnia 20 maja 2011 r., II UK 339/10, LEX nr 898704).

Na gruncie niniejszej sprawy Sąd Rejonowy uznał, że dowód z opinii biegłego jest potrzebny, co potwierdził w uzasadnieniu swego orzeczenia, wskazując, iż dowód taki miałby być przeprowadzony na okoliczność „istotnego, nieodzownego i newralgicznego dla tej sprawy ustalenia” m.in. tego, czy udokumentowany, stwierdzony w toku postępowania likwidacyjnego zakres uszkodzeń pojazdu powoda mógł w ogóle powstać w wyniku zdarzenia z dnia 9.01.2012r. Z faktu zaś, że powód nie uiścił w wyznaczonym mu terminie zaliczki na poczet wynagrodzenia biegłego Sąd I-ej instancji wywiódł nieuprawniony wniosek, że skoro to na powodzie ciążył obowiązek dowodowy, to tym samym powód nie sprostał temu obowiązkowi, a w konsekwencji powództwo, jako nieudowodnione, należało oddalić. Zauważyć jednocześnie należało, że Sąd Rejonowy był w omawianym zakresie niekonsekwentny, ponieważ zakładając pierwotnie, że dowód z opinii biegłego jest nieodzowny i newralgiczny, następnie wycofał się z tego stanowiska, by przy okazji interpretacji przepisu art. 232 kpc następnie stwierdzić, że nie w jego gestii jest wyprzedzanie stanowiska stron i przeprowadzanie postępowania dowodowego z urzędu.

Zdaniem Sądu Okręgowego przeprowadzenie omawianego dowodu z opinii biegłego jest w niniejszej sprawie może okazać się konieczne, ale ocenić to będzie można dopiero po przeprowadzeniu przez Sąd I-ej instancji, przy ponownym rozpoznaniu sprawy, wszystkich innych dowodów zawnioskowanych przez strony. Jeżeli Sąd stwierdzi, że prawidłowe rozpoznanie sprawy wymaga uzyskania wiadomości specjalistycznych (art. 278 § 1 kpc), zobowiązany będzie też przeprowadzić dowód z opinii biegłego.

Dopiero taka wszechstronna ocena materiału dowodowego zebranego w sprawie pozwoli Sądowi Rejonowemu na prawidłową ocenę merytorycznej zasadności zgłoszonego żądania, jak i argumentów przedstawionych przez pozwanego na podważenie tego żądania.

Konieczność przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości skutkowała uchyleniem zaskarżonego wyroku i przekazaniem sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania na mocy art. 386 § 4 kpc. Rozstrzygnięcie o kosztach w postępowaniu odwoławczym Sąd Okręgowy, zgodnie z art. 108 § 2 kpc, pozostawił Sądowi Rejonowemu.