Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Słupsku

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 listopada 2016 r.

Sąd Okręgowy w S. IV Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący: SSO Mariusz Struski

Sędziowie SO: Jolanta Deniziuk, Wanda Dumanowska (spr.)

Protokolant: sekr. sądowy Kamila Wiśniewska

po rozpoznaniu w dniu 10 listopada 2016 r. w S.

na rozprawie

sprawy z powództwa K. B.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej w W.

o zapłatę

na skutek apelacji powódki od wyroku Sądu Rejonowego
w S. z dnia 6 lipca 2016r., sygn. akt I C 511/16

1.  oddala apelację,

2.  zasądza od powódki na rzecz pozwanego kwotę 2400 (dwa tysiące czterysta) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt IV Ca 533/16

UZASADNIENIE

Powódka K. B. wniosła o zasądzenie od pozwanego (...) spółce akcyjnej z siedzibą w W. kwoty 14.022,00 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 21 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty oraz o zasądzenie kosztów procesu według norm przepisanych. W uzasadnieniu wskazała, iż w dniu 19 stycznia 2015 r. doszło do kolizji drogowej, w której uszkodzony został jej samochód marki P. (...) S. E. o nr rej. (...), przez sprawcę, który posiadał umowę obowiązkowego ubezpieczenia OC zawartą z pozwanym Towarzystwem (...). W okresie od dnia 20 stycznia 2015 r. do dnia 11 maja 2015 r. powódka korzystała z pojazdu zastępczego, bowiem pozwany wypłacił odszkodowanie w związku z uszkodzeniem pojazdu dopiero w dniu 27 kwietnia 2015 r. Pozwany uznał swą odpowiedzialność co do zasady i wypłacił powódce kwotę 3.321 zł. Powódka wskazała, że niniejszym pozwem domaga się zapłaty kwoty 14.022 zł tytułem kosztów najmu pojazdu zastępczego za okres od dnia 03 lutego 2015 r. do dnia 07 maja 2015 r., tj. za 94 dni, pomniejszonych o kwotę dotychczas wypłaconą (3.321 zł).

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego kosztów postępowania w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Pozwany nie kwestionował faktu szkody oraz swej odpowiedzialności jako ubezpieczyciela odpowiedzialności cywilnej sprawcy. Podniósł, iż czas najmu pojazdu zastępczego był bezzasadnie długi i w tym zakresie potrzymał argumentację przedstawioną w decyzji z dnia 01 lutego 2016 r.

Wyrokiem z dnia 6 lipca 2016r. Sąd Rejonowy w S. zasądził od pozwanego na rzecz powódki odsetki ustawowe za opóźnienie od kwoty 3.321 zł od dnia 21.01.2016 r. do dnia 3.02.2016 r., oddalił powództwo w pozostałym zakresie oraz zasądził od powódki na rzecz pozwanego 4.817,00 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Z wyrokiem tym nie zgodziła się powódka. Zaskarżając go w punkcie II i III zarzuciła naruszenie art. 361 § 1 i 2 kc poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie, że w przypadku wystąpienia szkody częściowej pojazdu, która jednak uniemożliwia jego używanie, zakład ubezpieczeń mimo niezakończenia w ustawowym terminie 30 dni postępowania likwidacyjnego, braku wypłaty w tym terminie środków tytułem naprawienia szkody, jest zobowiązany do poniesienia kosztów wynajmu pojazdu zastępczego tylko w okresie koniecznym i niezbędnym do naprawy pojazdu, a nie w okresie w jakim poszkodowany zmuszony jest z winy zakładu ubezpieczeń oczekiwać na wypłatę środków, które może przeznaczyć na naprawę pojazdu, zważywszy, że sam takimi środkami nie dysponował. W konkluzji wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kwoty 14.022 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od kwoty 10.701,00 zł od dnia 21 stycznia 2016r. do dnia 03 lutego 2016r. oraz od kwoty 14.022 zł od dnia 04 lutego 2016r. do dnia zapłaty oraz o zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, za obie instancje.

Pozwany wniósł o oddalenie apelacji i zasadzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Mając na uwadze art. 387 § 2 ¹ kpc, Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

W pierwszej kolejności wskazać należy, że przepis art. 382 kpc nakłada na sąd apelacyjny obowiązek rozważenia na nowo całego zebranego w sprawie materiału oraz dokonania własnej, samodzielnej i swobodnej oceny, w tym oceny zgromadzonych dowodów (vide: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 17.04.1998r., II CKN 704/97, OSNC 1998 nr 12, poz. 214). Sąd II instancji nie ogranicza się zatem tylko do kontroli sądu I instancji, lecz bada ponownie całą sprawę, a rozważając wyniki postępowania przed sądem I instancji, władny jest ocenić je samoistnie. Postępowanie apelacyjne jest przedłużeniem procesu przeprowadzonego przez pierwszą instancję, co oznacza, że nie toczy się on na nowo.

Zebrany w sprawie materiał dowodowy pozwolił Sądowi rozpoznającemu apelację na konstatację, że dokonane przez Sąd Rejonowy rozstrzygnięcie, jak i wnioski wywiedzione z przeprowadzonego postępowania dowodowego, prowadzące do wydania zaskarżonego wyroku były w pełni prawidłowe, dlatego Sąd Okręgowy ustalenia faktyczne przyjął za własne, uznając, iż nie zachodzi konieczność ich powtarzania.

Zważyć należy, że istota niniejszego sporu sprowadzała się w zasadzie do kwestii oceny czy wynajęcie przez powódkę samochodu zastępczego, na okres wskazany w pozwie, było usprawiedliwione co do czasu trwania tej umowy, w konsekwencji wysokości dochodzonego roszczenia, bowiem co do zasady sporu pomiędzy stronami nie było. Z uwagi na zakres zaskarżenia i argumenty podniesione w apelacji uznać należy, iż w postępowaniu apelacyjnym jest to już spór jedynie o wysokość wynikającej z tego tytułu szkody.

Rozważając zatem zarzuty apelacji wskazać w pierwszym rzędzie należy, iż wysokość odszkodowania ubezpieczeniowego świadczonego z tytułu ubezpieczenia OC jest zakreślona granicami odpowiedzialności cywilnej posiadacza, kierowcy samochodu. Do rozstrzygnięcia o odszkodowaniu ubezpieczeniowym przy ubezpieczaniu OC koniecznym jest sięgnięcie do ogólnych reguł kodeksu cywilnego odnoszących się do zakresu odszkodowania w szczególności do przepisu art. 361 § 1 i 2 kc, którego naruszenie w apelacji zarzucono. Reguły te nakazują przestrzeganie zasady pełnego odszkodowania w granicach adekwatnego związku przyczynowego (vide: uchwała Sądu Najwyższego z dnia 15 listopada 2001 r., III CZP 68/2001, OSP 2002/7-8 poz. 103, uchwała z dnia 21 marca 2003 r., III CZP 6/2003, OSNC 2004/1 poz. 4). Podstawową funkcją odszkodowania jest bowiem kompensacja, co oznacza, że odszkodowanie powinno przywrócić w majątku poszkodowanego stan rzeczy naruszony zdarzeniem wyrządzającym szkodę, nie może ono jednak przewyższać wysokości faktycznie poniesionej szkody. Oceny czy poniesienie określonych kosztów mieści się w ramach szkody i normalnego związku przyczynowego, jak wielokrotnie podkreślał Sąd Najwyższy, należy dokonywać na podstawie indywidualnej sytuacji poszkodowanego i konkretnych okoliczności sprawy (vide: uzasadnienie wyroku z dnia 16 maja 2002 r. V CKN 1273/2000, LexPolonica nr 379756 czy wyroku z dnia 20 lutego 2002 r. V CKN 908/2000, LexPolonica nr 379786).

Poza przepisem, którego naruszenie apelująca zarzuciła istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia tej kwestii – ustalenia wysokości faktycznej szkody, za jaka odpowiada pozwany ubezpieczyciel - ma art. 6 kc, regulujący zasady rozkładu ciężaru dowodu i wynikających z tego konsekwencji prawnych, którego ewentualne naruszenie, jako przepisu prawa materialnego Sąd II-ej instancji, zobowiązany jest wziąć pod uwagę z urzędu. Takie pojmowanie obowiązków sądu rozpoznającego apelację wynika ze stanowiska zaprezentowanego w uchwale Składu Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego Izby Cywilnej z dnia 31 stycznia 2008 r., III CZP 49/2007 (LexPolonica nr 1811245), iż „Sąd drugiej instancji rozpoznający sprawę na skutek apelacji nie jest związany przedstawionymi w niej zarzutami dotyczącymi naruszenia prawa materialnego, wiążą go natomiast zarzuty dotyczące naruszenia prawa procesowego; w granicach zaskarżenia bierze jednak z urzędu pod uwagę nieważność postępowania”, które Sąd Okręgowy w pełni akceptuje.

Powódka w niniejszej sprawie wystąpiła przeciwko pozwanemu z pozwem o zapłatę obejmującym żądanie zwrotu kosztów wynajmu pojazdu zastępczego przez okres 94 dni po kolizji, wskazując iż jest ono pomniejszone, o przyznane przez pozwanego z tego tytułu, odszkodowanie za okres 18 dni. Na tę okoliczność przedstawił umowę z dnia 20 stycznia 2015r., zawartą z (...) COMPANY spółką z o.o. w S. na czas nieokreślony, z której wynika, iż wynagrodzenie za najem pojazdu ustalono na kwotę 150 zł za każdą rozpoczęta dobę, porozumienie z dnia 11 maja 2015r. o rozwiązaniu umowy najmu, fakturę z dnia 12 maja 2015r. na kwotę 20664 zł, z której wynika, iż płatność winna być dokonana przelewem w terminie do 26 maja 2015r. oraz dowód wpłaty z dnia 15 maja 2015r., na kwotę 20664 zł.

Oceniając dowody przedstawione przez powódkę zważyć należało, że w myśl przepisu art. 6 kc ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Zasada skonkretyzowana w art. 6 kc jest jasna: ten, kto, powołując się na przysługujące mu prawo, żąda czegoś od innej osoby, jest obowiązany udowodnić fakty (okoliczności faktyczne) uzasadniające to żądanie, ten zaś, kto odmawia uczynienia zadość żądaniu, a więc neguje uprawnienie żądającego, jest obowiązany udowodnić fakty wskazujące na to, że uprawnienie żądającemu nie przysługuje. Zatem na powodzie spoczywa ciężar udowodnienia faktów uzasadniających jego roszczenie (tak też: SN w wyroku z 3 października 1969 r., II PR 313/69, LexPolonica nr 317731, OSNCP 1979, nr 9, poz. 147), a na stronie pozwanej obowiązek udowodnienia okoliczności uzasadniających jej wniosek o oddalenie powództwa (tak: SN w wyroku z 20 kwietnia 1982 r., I CR 79/82, LexPolonica nr 318337). Ogólnie można stwierdzić, że ciężar dowodu faktów tworzących prawo podmiotowe, na podstawie których powód wywodzi swoje roszczenie, spoczywa na powodzie; dotyczy to także faktów uzasadniających jego odpowiedź na zarzuty pozwanego. O tym, co która ze stron stosunku cywilnoprawnego ma udowodnić w sporze toczącym się przed sądem, decydują przede wszystkim: przedmiot sporu, prawo materialne regulujące określone stosunki prawne oraz prawo procesowe normujące zasady postępowania dowodowego, w tym znaczenie domniemań faktycznych i prawnych. Dla przykładu, w sprawie o odszkodowanie (wynagrodzenie szkody) ciężar dowodu i rozkład tego ciężaru będą zależały od tego, co było przyczyną powstania szkody, a w związku z tym, jaka wchodzi w grę podstawa materialnoprawna odpowiedzialności pozwanego. Niezależnie od przyczyny powstania szkody, poszkodowany - występujący w procesie sądowym w charakterze powoda - aby uzyskać odszkodowanie, musi wykazać, że szkodę wyrządził mu pozwany (udowodnić okoliczności faktyczne, w jakich doszło do wyrządzenia szkody) oraz wysokość tej szkody (tak: komentarz do art. 6 kc pod red. S. Dmowskiego, w : LexPolonica).

W realiach przedmiotowej sprawy, w ocenie Sądu II-ej instancji, to powódka, jako poszkodowana w kolizji drogowej i strona umowy zawartej w dniu 20 stycznia 2015r., zobowiązana był udowodnić, iż żądana kwota winna być jej wypłacona w ramach wyrównania szkody. To bowiem na poszkodowanym, a w realiach rozpoznawanej sprawy – na powódce - ciąży obowiązek wykazania, że szkoda, której naprawienia dochodzi, rzeczywiście zaistniała i pozostaje w normalnym związku przyczynowym ze zdarzeniem ją powodującym. Dowiedzenia tej okoliczności zabrakło w niniejszej sprawie. Powódka przedstawiła wprawdzie umowę najmu, fakturę o dowód wpłaty, jednak nie wykazała, że samochód rzeczywiście został naprawiony i czasu jego naprawy. Tym samym nie udowodniła związku przyczynowego pomiędzy szkodą, którą wykazywała a zdarzeniem, z którego obowiązek jej naprawienia przez pozwanego wynikał.

W doktrynie i judykaturze od wielu lat ugruntowany jest pogląd, iż utrata możliwości korzystania z rzeczy wskutek jej zniszczenia stanowi szkodę majątkową. Zatem co do zasady ubezpieczyciel sprawcy ponosi odpowiedzialność również za szkodę wynikającą z konieczności wynajęcia samochodu zastępczego. Znajduje ono oparcie w ugruntowanych poglądach judykatury, z których wystarczającym jest przywołanie stanowiska wyrażonego w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 8 września 2004 r., w sprawie IV CK 672/2003, iż „Normalnym następstwem w rozumieniu art. 361 § 1 kc jest bardzo często niemożność korzystania z samochodu przez poszkodowanego, nie tylko w sytuacji jego uszkodzenia ale również zniszczenia. Jeżeli więc poszkodowany poniósł w związku z tym koszty, które były konieczne, na wynajem pojazdu zastępczego, to mieszczą się one w granicach skutków szkodowych podlegających wyrównaniu”. Pogląd ten Sąd Okręgowy w pełni podziela.

Jednak powyższe nie zmiana zasady, iż z art. 361 § 1 kc wynika, że związek przyczynowy jest konieczną przesłanką powstania odpowiedzialności odszkodowawczej. Brak przyczynowości powoduje, że nawet zakwalifikowanie określonego zachowania, jako bezprawnego i zawinionego oraz ustalenie faktu poniesienia szkody nie może prowadzić do uznania odpowiedzialności za szkodę. Zgodnie z ogólną regułą rozkładu ciężaru dowodu wyrażoną w art. 6 k.c. wykazanie przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej, w tym udowodnienie istnienia szkody i jej związku przyczynowego ze zdarzeniem sprawczym należy do poszkodowanego (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 stycznia 2011 r., II PK 173/2010, LexPolonica nr 2627196). Przy czym adekwatny związek przyczynowy w rozumieniu art. 361 § 1 kc jest ograniczony do normalnych powiązań kauzalnych, a ocena czy skutek jest „normalny” opiera się na całokształcie okoliczności sprawy, przy uwzględnieniu zasad doświadczenia życiowego (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2010 r., III CSK 229/2009, LexPolonica nr 2397198).

W judykaturze przyjmuje się również, że aby szkoda majątkowa, której wysokość sąd ustala w chwili orzekania (art. 316 § 1 k.p.c.), została, z jednej strony, naprawiona w całości, tak jak tego, co do zasady, wymaga art. 361 § 2 k.c., a z drugiej strony, przyznane odszkodowanie nie przekraczało jej rozmiaru, należy przy ustalaniu szkody uwzględniać nie tylko zdarzenia, które zwiększają jej rozmiar, ale i zdarzenia, które rozmiar ten zmniejszają (vide: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 12 marca 2010 r., III CZP 7/2010, LexPolonica nr 2162702). W piśmiennictwie podkreśla się, że normalnym następstwem w rozumieniu art. 361 § 1 kc jest bardzo często niemożność korzystania z samochodu przez poszkodowanego, nie tylko w sytuacji jego uszkodzenia ale również zniszczenia. Jeżeli więc poszkodowany poniósł w związku z tym koszty, które były konieczne, na wynajem pojazdu zastępczego, to mieszczą się one w granicach skutków szkodowych podlegających wyrównaniu. Stanowisko takie znalazło również wyraz w uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z dnia 18 marca 2003 r., IV CKN 1916/2000 (LexPolonica nr 1917604). Sąd ten podkreślił, że za normalne następstwo zniszczenia pojazdu służącego poszkodowanemu do prowadzenia działalności gospodarczej należy uznać konieczność czasowego wynajęcia pojazdu zastępczego w celu kontynuowania tej działalności w okresie, gdy szkoda nie została jeszcze naprawiona.

Postulat pełnego odszkodowania przemawia więc za przyjęciem stanowiska o potrzebie zwrotu przez ubezpieczyciela tzw. wydatków koniecznych potrzebnych na czasowe używanie zastępczego środka komunikacji w związku z niemożliwością korzystania z niego wskutek zniszczenia z tym, że obowiązkiem poszkodowanego jest podejmowanie działań zmierzających do zminimalizowania szkody. Brak z jego strony takiego działania nie może zwiększać obowiązku odszkodowawczego osoby zobowiązanej do naprawienia szkody (vide: uzasadnienie uchwały SN z dnia 22 kwietnia 1997 r. III CZP 14/97, OSNC 1997/8 poz. 103, czy wyrok z dnia 26 listopada 2002 r., I CKN 1993/2000, OSNC 2003/7-8 str. 42-43). Art. 361 § 2 kc pozostaje bowiem w ścisłym związku z art. 363 kc. Brzmienie jego pozwala na wniosek, że pod rządem Kodeksu cywilnego naprawienie szkody ma zapewnić całkowitą kompensatę doznanego uszczerbku, nie dopuszczając jednak zarazem do nieuzasadnionego wzbogacenia poszkodowanego. Odszkodowanie bowiem należy się tylko w granicach normalnego związku przyczynowego. Tym samym związek przyczynowy, o którym mowa w § 1 artykułu 361 kc, odgrywa podwójną rolę: z jednej strony decyduje o tym, czy dana osoba odpowiada w ogóle za wyrządzoną szkodę, z drugiej zaś - zakreśla granice tej odpowiedzialności. Zatem za szkodę można uznać tylko koszty niezbędne, rzeczywiście poniesione przez poszkodowanego, którego obciąża ciężar dowodu wysokości szkody, mimo, że normalnym następstwem zniszczenia pojazdu służącego ubezpieczonemu do prowadzenia działalności gospodarczej jest konieczność wynajęcia pojazdu zastępczego w celu kontynuowania takiej działalności (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 marca 2003 r., IV CKN 1916/2000, LexPolonica nr 1917604).

Sąd I instancji ustalił, że zachodziła konieczność wynajmu przez powódkę samochodu zastępczego, zgadzając się z jej argumentacją co do zasady. Tej konieczności nie kwestionowała również pozwany, bowiem za okres 18 dni przyznał i wypłacił powódce odszkodowanie. Jednak Sąd Rejonowy słusznie też uznał, że powódka nie wykazała dlaczego konieczne to było aż przez 94 dni a było to niezbędne, bowiem przedstawienie jedynie umowy najmu samochodu zastępczego nie potwierdza, że samochód powódki nie był rzeczywiście przez ten okres zdatny do użytku. Nie potwierdza też, że po wypłacie odszkodowania za uszkodzenia pojazdu, konieczne było dalsze wynajmowanie samochodu zastępczego, bowiem nie został wykazany fakt dokonanie naprawy samochodu uszkodzonego. Tym samym powódka nie udowodniła, że istniała konieczność wynajmowania samochodu zastępczego przez okres wskazany w umowie, że był to czasokres rzeczywiście uzasadniony oraz, że zawarcie umowy najmu nie było działaniem zmierzającym do zwiększenia szkody. Podkreślić bowiem należy, iż twierdzeniom powódki, że potrzeba wynajmu samochodu zastępczego była podyktowana brakiem środków finansowych na pokrycie kosztów naprawy samochodu uszkodzonego, przeczy podnoszony przez nią fakt uiszczenia w dniu 15 maja 2015r. kwoty 20 664 zł tytułem kosztów wynajmu samochodu zastępczego, w sytuacji gdy koszty naprawy samochodu uszkodzonego zostały wyliczone przez pozwanego, w ramach postępowania likwidacyjnego, na kwotę 6 792,83 zł, czego powódka nie zakwestionowała.

Podsumowując stwierdzić należy, iż powódka nie wykazała, że okres, na który zawarła umowę najmu pojazdu zastępczego, był czasem niezbędnym i pozostającym w normalnym związku przyczynowym ze szkodą.

Mając powyższe na uwadze, zdaniem Sądu Okręgowego, czasem niezbędnym, w którym konieczne było wynajęcie samochodu zastępczego, był okres 18 dni od 3 lutego 2015r. do 20 lutego 2015r., za który pozwany wypłacił jej należne odszkodowanie. Poniesienie kosztów w takim rozmiarze pozostaje w normalnym związku przyczynowym z kolizją, a tym samym mieści się w pojęciu szkody w rozumieniu art. 361 kc, za którą, jako ubezpieczyciel sprawcy, odpowiada pozwany.

Taka ocena wyników przeprowadzonego postępowania dowodowego, przedstawiona przez Sąd Rejonowy w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, zdaniem Sądu II-ej instancji, jest zgodna z dyspozycją art. 233 § 1 kpc . Rzeczą sądu jest bowiem ocena zaoferowanych dowodów i ustalenie w oparciu o nie stanu faktycznego, jak też jego subsumcja prawna. Podkreślić w tym miejscu należy, że jeżeli z określonego materiału dowodowego sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena sądu nie narusza, w tym zakresie, reguły swobodnej oceny dowodów i musi się ostać. Ocena dokonana przez Sąd Rejonowy uwzględnia brak związku przyczynowo - skutkowego, pomiędzy dochodzoną szkodą a kolizję z dnia 19 stycznia 2015r., dlatego należy uznać, iż niezasadne są zarzuty apelacji zmierzające do jej skutecznego podważenia.

Wobec ;powyższego, na mocy art. 385 kpc, orzeczono jak w punkcie 1 sentencji.

O kosztach procesu Sąd Okręgowy orzekł, na podstawie art. 108 § 1 i 98 § 1 i 3 k.p.c. oraz § 10 ust. 1 pkt 1 w zw. z § 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015 r., Nr 1804), mając na uwadze wynik postępowania apelacyjnego.