Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Słupsku

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 maja 2013r.

Sąd Okręgowy w Słupsku IV Wydział Cywilny Odwoławczy

W składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Jolanta Deniziuk

Sędziowie: SO Elżbieta Jaroszewicz

SO Mariola Watemborska ( spr.)

Protokolant: st. sekr. sąd Dorota Zakrzewska-Dykty

po rozpoznaniu w dniu 17 maja 2013r.

w Słupsku

na rozprawie

sprawy z powództwa Związku (...) z siedzibą w W.

przeciwko Gminie M. S.

o ustalenie

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego w Słupsku

z dnia 16 stycznia 2013r.

sygn. IX C 411/12

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi Rejonowemu w Słupsku do ponownego rozpoznania pozostawiając temu Sądowi rozstrzygniecie o kosztach postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt IV Ca 222/13

UZASADNIENIE

Powód Związek (...) z siedzibą w W. wniósł o ustalenie, że nie jest zobowiązany do zapłaty na rzecz Gminy M. S. należności głównej w kwocie 4.966,68 zł wraz z odsetkami ustawowymi w wysokości 54% rocznie od 11.10.1994r. do 14.12.1995r., 46% rocznie od 15.12.1995r. do dnia zapłaty, stwierdzonych tytułem wykonawczym, tj. nakazem zapłaty wydanym w postępowaniu nakazowym w sprawie Nc 1669/95 w dniu 17.01.1996r. przez Sąd Rejonowy w Słupsku, zaopatrzony w klauzulę wykonalności w dniu 13.05.1996r. oraz o zasądzenie na jego rzecz zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych. W uzasadnieniu wskazał, że na podstawie ww. nakazu zapłaty – zobowiązującego do zapłaty Związek (...) w S. ul. (...)” - Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym dla m.st. Warszawy wszczął egzekucję w sprawie KM 17221/11 przeciwko Związkowi (...) z siedzibą w W.. Powód wskazał na brak tożsamości podmiotowej pomiędzy nim, a podmiotem zobowiązanym do zapłaty.

Pozwana Gmina M. S. wniosła o oddalenie powództwa, podnosząc, że powód nie ma interesu prawnego w rozumieniu art. 189 kpc i swoim powództwem zmierza do wzruszenia prawomocnego orzeczenia Sądu, mimo że przysługiwały mu inne, dalej idące środki prawne. Nadto wskazał, że w przedmiotowym nakazie zapłaty istnieje jedynie oczywista niedokładność w oznaczeniu pozwanego oraz podniósł, że kwestia tożsamości podmiotowej nie była kwestionowana wobec komornika, który podejmował czynności egzekucyjne.

Rozpoznający sprawę w I instancji Sąd Rejonowy ustalił, że nakazem zapłaty wydanym w postępowaniu nakazowym z dnia 17.01.1996r., sygn. akt Nc 1669/95, Sąd Rejonowy w Słupsku zasądził od pozwanego Związku (...) w S. ul. (...) na rzecz powoda Gminy M. S. kwotę 4966,68 zł z ustawowymi odsetkami w wysokości 54% rocznie od dnia 11.10.1994r. do 14.12.1995r., 46% rocznie od 15.12.1995r. do dnia zapłaty. Nakaz ten został opatrzony klauzulą wykonalności w dniu 13.03.1996 r.

Jak ustalił dalej Sąd I instancji w dniu 15.09.2011 r. pełnomocnik Gminy M. S.złożył do Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym dla Miasta Stołecznego Warszawy Jolanty Połajewskiej wniosek o wszczęcie egzekucji przeciwko Związkowi (...)w W.w oparciu o wyżej wskazany tytuł wykonawczy. Pismem z dnia 22.09.2011r., doręczonym w dniu 2.12.2011r. Komornik zawiadomił Związek (...)o wszczęciu postępowania egzekucyjnego. Pełnomocnik Związku (...)pismem z dnia 8.12.2011r. zatytułowanym „odpowiedź na zawiadomienie o wszczęciu egzekucji” wniósł o umorzenie postępowania egzekucyjnego wskazując na brak tożsamości podmiotowej pomiędzy nim, a dłużnikiem określonym w tytule wykonawczym, wynikającą z tego, że Związek (...)nigdy nie miał swojej siedziby w S.przy ul. (...). Z kolei pismem z dnia 20.12.2011r. Komornik Sądowy Jolanta Połajewska poinformowała Związek (...), że w jej ocenie brak jest podstaw do umorzenia postępowania egzekucyjnego i wskazując, że w skład tego stowarzyszenia wchodzą oddziały terenowe, w tym O. K. S. Związku (...).

Sąd Rejonowy ustalił ponadto, że Związek (...)złożył do Sądu Rejonowego dla Warszawy-Śródmieścia w Warszawie skargę na czynność Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym dla Miasta Stołecznego Warszawy Jolanty Połajewskiej podjętą w sprawie Km (...)polegającą na wydaniu postanowienia o wszczęciu postępowania egzekucyjnego przeciwko skarżącemu, wskazując na brak tożsamości podmiotowej pomiędzy nim a dłużnikiem określonym w tytule wykonawczym, wynikającą z tego, że Związek (...)nigdy nie miał swojej siedziby w S.przy ul. (...). Postanowieniem z dnia 13 kwietnia 2012 r., sygn. VI Co 3229/11 Sąd Rejonowy dla Warszawy-Śródmieścia w Warszawie oddalił skargę.

Z ustaleń Sądu I instancji wynika też, że Związek (...) jest stowarzyszeniem wpisanym do Rejestru stowarzyszeń, innych organizacji społecznych i zawodowych, fundacji i publicznych zakładów opieki zdrowotnej pod numerem (...). Jego siedzibą jest W.. Posiada oddziały terenowe w postaci okręgów, w tym okręg koszalińsko- (...) z siedzibą w K., którym statut (...) nie przyznaje osobowości prawnej. Zgodnie z § 50 statutu (...) do jego reprezentowania w sprawach zawierania umów i zaciągania zobowiązań majątkowych umocowany jest zarząd główny. § 51 statutu (...) stanowi również, że wszelkie akty prawne skutkujące zobowiązaniami majątkowymi wymagają dla swej ważności podpisów prezesa i skarbnika (...) albo wiceprezesa i skarbnika (...) lub odpowiednio prezesa i skarbnika okręgu (...) albo wiceprezesa i skarbnika okręgu (...), składanych na zasadzie reprezentacji łącznej lub podpisu pełnomocnika ustanowionego z zachowaniem obowiązujących przepisów prawa i statutu. Obszarem działania Związku (...) jest obszar Rzeczypospolitej Polskiej.

Mając na uwadze tak ustalony stan faktyczny sprawy Sąd Rejonowy w Słupsku wyrokiem z dnia 16 stycznia 2013r. oddalił powództwo oraz zasądził od powoda na rzecz pozwanej kwotę 600 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Wydanie powyższego rozstrzygnięcia Sąd Rejonowy poprzedził rozważaniami prawnymi, w których oparł się na przepisach art. 189 kpc, art. 825 pkt 3 kpc, uznając w konsekwencji, że powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie. W ocenie Sądu Rejonowego powodowi przysługiwał inny środek ochrony prawnej, z którego nie skorzystał. Powód powinien był wyraźnie sprzeciwić się prowadzeniu przeciwko niemu egzekucji i złożyć wniosek o umorzenie postępowania egzekucyjnego. Sprzeciw, o którym mowa w art. 825 pkt 3 kpc musi zostać wyrażony wyraźnie. Powód natomiast po wszczęciu postępowania egzekucyjnego w sprawie Km 17221/11 złożył wniosek o umorzenie postępowania egzekucyjnego, ale w jego treści nie sprzeciwił się prowadzeniu egzekucji. Wniosek powoda nie został również formalnie rozpoznany przez Komornika, który jedynie odpowiedział w piśmie powodowi, że nie widzi podstaw do umorzenia egzekucji. Powód nie zaskarżył tej czynności Komornika skargą, zaś jego skarga na czynność wszczęcia egzekucji została oddalona postanowieniem z dnia 13 kwietnia 2012 r., sygn. VI Co 3229/11 przez Sąd Rejonowy dla Warszawy-Śródmieścia w Warszawie. Wobec tego Sąd I instancji uznał, że skoro powodowi przysługiwały inne, dalej idące środki ochrony prawnej, to nie miał interesu prawnego w wytoczeniu powództwa z art. 189 kpc. Ponadto powód poprzez zawnioskowane przez siebie dowody z dokumentów nie udowodnił, by w dacie powstania tytułu wykonawczego istniały w obrocie prawnym dwa podmioty posiadające osobowość prawną o nazwie Związek (...), w szczególności by istniał podmiot „ Związek (...) w S.”. Sąd I instancji podzielił też stanowisko strony pozwanej, że w przedmiotowym tytule wykonawczym doszło do oczywistej niedokładności w zakresie określenia siedziby dłużnika, która podlega sprostowaniu.

Z rozstrzygnięciem Sądu Rejonowego nie zgodził się powód. Zaskarżając wydany wyrok w całości, podniósł zarzuty naruszenia prawa procesowego, tj. art. 189 kpc, art. 233 kpc, art. 6 kc, art. 350 kpc, art. 365 kpc i art. 366 kpc oraz naruszenia prawa materialnego, tj. art. 41 kc, art. 103 kc i art. 10 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 7.04.1989r. Prawo o stowarzyszeniach. W uzasadnieniu apelujący podkreślił, że wyłącznie w drodze powództwa o ustalenie ma możliwość dochodzenia swych racji, nadto podniósł, że nie można uzależniać zasadności powództwa od tego, czy powód udowodni istnienie podmiotu, z którym pozwana zawarła umowę. Nadto wskazał na niezasadność odwołania się Sądu Rejonowego do oczywistej niedokładności w zakresie określenia siedziby dłużnika możliwej do sprostowania w trybie art. 350 kpc. W konsekwencji apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie powództwa w całości i zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kosztów postępowania przed obiema instancjami.

W odpowiedzi pozwana wniosła o oddalenie apelacji w całości oraz o zasądzenie od powoda na jej rzecz kosztów postępowania apelacyjnego, podnosząc, że przedstawione w apelacji zarzuty naruszenia prawa materialnego i procesowego są bezzasadne.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja zasługuje na uwzględnienie w sposób skutkujący uchyleniem zaskarżonego orzeczenia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania.

W sporze, jaki zawisł między stronami niniejszego postępowania pierwszorzędne znaczenie ma kwestia interesu prawnego powoda do wytoczenia powództwa w trybie art. 189 kpc, który stanowi, że powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny.

Sąd Okręgowy nie zgadza się z podstawową kwestią, jaka legła u podstaw wydania zaskarżonego rozstrzygnięcia, przeto niniejszym przesądza, wbrew konstatacjom Sądu I instancji, że powód ma jednak interes prawny w dochodzeniu swych racji w aktualnie wytoczonym w trybie art. 189 kpc postępowaniu.

Zważyć należało, że Sąd Rejonowy zbyt pochopnie - na podstawie tylko reguły orzeczniczej, w myśl której interes prawny nie występuje, gdy powód może uzyskać ochronę swoich praw w innym postępowaniu, bez jednakowoż jej odpowiedniego odniesienia do realiów rozpoznawanej sprawy – niejako a priori założył, że po stronie powodowej brak jest interesu prawnego do dochodzenia roszczenia w trybie art. 189 kpc. Sąd Rejonowy jednak błędnie przyjął, że powód nie wykorzystał przysługującej mu drogi prawnej do dochodzenia swych racji, w szczególności, że jego wyrażony w odpowiedzi na zawiadomienie o wszczęciu egzekucji wniosek o umorzenie postępowania egzekucyjnego nie był dostatecznie wyraźny. Te konkluzje Sądu I instancji nie są prawidłowe. Słusznie poddaje je w wątpliwość apelujący. Także w ocenie Sądu II instancji wniosek o umorzenie postępowania egzekucyjnego winien być postrzegany jako wyraz dezaprobaty strony wobec toczącego się przeciwko niej postępowania egzekucyjnego, tym bardziej, jak w niniejszej sprawie, gdy powód wprost wnioskował o umorzenie postępowania egzekucyjnego. Inną kwestią, nie podlegającą ocenie w niniejszej sprawie, jest reakcja komornika (czy raczej brak tej reakcji) na ów wniosek powoda. Istotnym jest w sprawie to, że wobec bezskuteczności podjętych czynności powód podjął kolejną próbę ochrony swej sfery prawnej, tj. zaskarżył skargą na czynności komornika wszczęcie przez niego egzekucji przeciwko powodowi. Powód wyczerpał zatem dostępne mu środki prawne w celu dochodzenia swych racji. Bezowocność tych działań skutkowała wystąpieniem z niniejszym powództwem.

Zważyć należy dalej, że żadne z przytoczonych orzeczeń, czy to Sądu Apelacyjnego w Poznaniu, czy, jak to podnosi w odpowiedzi na apelację strona pozwana, Sądu Najwyższego, nie eliminuje możności dochodzenia roszczenia o ustalenie w sytuacji, gdy strona, wprawdzie skorzystała z dostępnych jej środków prawnych, niemniej jednak nie uzyskała pożądanej ochrony prawnej na innej, wcześniej objętej drodze. Dostrzec tylko należy, że w przytoczonym wyroku Sądu Najwyższego z dnia 29.10.2009r. ( III CZP 79/09) akcentuje się możliwość ochrony pełni swoich praw. W tym kontekście rację ma apelujący powód, że ochronę pełni tych jego praw w istocie najlepiej zagwarantować może właśnie powództwo o ustalenie, a nie w szczególności wniosek o umorzenie postępowania egzekucyjnego. Za trafne uznać bowiem należy wywody apelacji odwołującej się do możności wielokrotnego, bo u innego komornika, składania - wobec uprzednio rozpoznanego pozytywnie wniosku o umorzenie postępowania egzekucyjnego - przez wierzyciela wniosku o egzekucję, który bez definitywnego przesądzenia dochodzonych obecnie racji, narażałby powoda na konieczność uczestnictwa w kolejnych postępowaniach egzekucyjnych i występowania z kolejnym, tak samo uzasadnianym wnioskiem o ich umorzenie.

W konsekwencji powyższego stwierdzić należało, że Sąd Rejonowy nie rozpoznał istoty sprawy. Poczynił ustalenia, które ukierunkowane były wyłącznie na dowiedzenie z góry obranego założenia, iż powód nie wykorzystał przysługujących mu prawnie środków ochrony jego racji, przeto nie ma interesu prawnego w dochodzeniu tych racji w drodze niniejszego postępowania. Dostrzec należy, że dla ustalenia tożsamości podmiotowej pomiędzy powodem a dłużnikiem określonym w tytule wykonawczym Sąd I instancji przeprowadził wyłącznie dowód z dokumentów zawnioskowanych przez powoda, tj. kopii dokumentów z akt rejestrowych, przy czym w żadnym razie w treści uzasadnienia swego orzeczenia nie odniósł się do tego dowodu, nie dał wyrazu temu, że dowód ten w rzeczywistości podlegał jego merytorycznej ocenie. Sąd Rejonowy rzeczywiście, co słusznie zarzuca apelacja, nie dokonał analizy zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego w celu już nie ustalenia, jakie relacje łączyły powoda z pozwaną, ale nawet, i co istotniejsze w sprawie, czy jakikolwiek stosunek prawny łączył powoda z pozwaną – a co było wszakże przedmiotem niniejszego postępowania

Zgodzić należało się również z apelacyjną argumentacją powoda sprzeciwiającego się stanowisku Sądu Rejonowego o tym, że to obowiązkiem powoda było wykazać istnienie w obrocie prawnym dwóch podmiotów prawnych posiadających osobowość prawną o nazwie Związek (...). Słusznie podnosi apelujący, że do jego obowiązków należało jedynie wykazanie nieistnienia stosunku prawnego pomiędzy powodem a pozwaną, a nie istnienia stosunku prawnego między pozwaną a podmiotem trzecim. Powód miał wykazać, że to nie on jest zobowiązany do zapłaty, a nie że zobowiązana jest inna osoba.

Wobec przesądzenia kwestii istnienia po stronie powodowej interesu prawnego w dochodzeniu zgłoszonego roszczenia bezprzedmiotowymi stały się wywody Sądu I instancji - będące przyczynkiem do prowadzenia dialogu w tym zakresie również przez strony postępowania na etapie apelacji - na temat możności sprostowania oczywistej, w ocenie Sądu Rejonowego, niedokładności w określeniu siedziby dłużnika.

Rzeczą Sądu I instancji będzie przeprowadzenie ponownego postępowania sądowego, w toku którego podejmowane winny być czynności zmierzające do ustalenia, czy strony niniejszego postępowania łączył w rzeczywistości węzeł obligacyjny nakładający na powoda obowiązek zapłaty – zgodnie z nakazem zapłaty z dnia 17 stycznia 1996r. – kwoty 4.966,68 zł na rzecz pozwanej.

W powyższym zakresie Sąd I instancji powinien przeprowadzić dokładną analizę zgromadzonego w aktach sprawy materiału dowodowego, oceniając w szczególności, jaka była możliwość skutecznego zawarcia z pozwaną umowy najmu przez osoby ją podpisujące(mając na uwadze treść statutu obowiązującego w dacie podpisania umowy najmu) oraz ocenić wpływ tak przeprowadzonego wnioskowania na zasadność roszczenia powoda. Ponadto winien jest ustalić, czy, a jeśli tak, to jaka relacja istnieje pomiędzy podmiotami: Związek (...) oraz „ Związek (...) z siedzibą w S.”. Tych bowiem, już merytorycznych, ustaleń Sąd I instancji nie poczynił. Ponadto Sąd I instancji przy ponownym rozpoznaniu sprawy winien jest powtórnie przyjrzeć się kwestii osobowości prawnej jednostki terenowej (...) oraz skuteczności jego przedstawicielstwa przy zawieraniu umowy najmu. Przy ponownym rozpoznaniu sprawy winien ponadto przeprowadzić postępowanie dowodowe w zakresie opisanym w niniejszym uzasadnieniu dążąc do ustalenia, czy istnieje tożsamość podmiotu zobowiązanego do zapłaty z mocy przedmiotowego nakazu zapłaty ze stroną powodową występującą w niniejszym postępowaniu z roszczeniem w trybie art. 189 kpc.

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy mocą art. 386 § 4 kpc uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Rozstrzygnięcie o kosztach postępowania odwoławczego Sąd Okręgowy zgodnie z art. 108 § 2 kpc pozostawił Sądowi Rejonowemu.