Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Słupsku

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 lipca 2018r.

Sąd Okręgowy w S. Wydział IV Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym :

Przewodniczący: SSO Jolanta Deniziuk

Sędziowie: SO Wanda Dumanowska (spr.), Elżbieta Jaroszewicz

Protokolant: st. sek. sąd. Katarzyna Zadrożna

po rozpoznaniu w dniu 20 lipca 2018r. w (...)

na rozprawie

sprawy z powództwa K. G.

przeciwko Towarzystwu (...) S.A. w W.

o zapłatę

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Rejonowego w (...)

z dnia 20 listopada 2017r., sygn. akt IXC 549/16

I.  zmienia zaskarżony wyrok w całości w ten sposób, że:

1-  zasądza od pozwanego Towarzystwa (...) S.A. w W. na rzecz powódki K. G. kwotę 549,34 (pięćset czterdzieści dziewięć 34/100) zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od kwot:

- 500 zł od dnia 28 grudnia 2013r. do dnia zapłaty,

- 49,34 zł od dnia 2 listopada 2016r. do dnia zapłaty,

oddalając powództwo w pozostałym zakresie;

2- nie obciąża powódki kosztami procesu;

II.  oddala apelację w pozostałym zakresie;

III.  nie obciąża powódki kosztami postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt IV Ca 78/18

UZASADNIENIE

Powódka K. G. wniosła o zasądzenie od Towarzystwa (...) S.A. w W. kwoty 5000 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 28.12.2013r. do dnia zapłaty tytułem zadośćuczynienia za doznane krzywdy w związku z uszczerbkiem na zdrowiu doznanym w kolizji drogowej oraz kwoty 769,34 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty tytułem zwrotu kosztów zakupu kołnierza ortopedycznego, kosztów zakupu leków oraz kosztów przejazdu związanych z leczeniem. Nadto powódka wniosła o zasądzenie kosztów procesu według norm przepisanych.

Pozwane Towarzystwo (...) wniosło o oddalenie powództwa w całości wskazując, że powódka nie doznała uszczerbku na zdrowiu w przedmiotowym zdarzeniu, zaś stan zdrowia powódki związany był ze zmianami zwyrodnieniowymi kręgosłupa. Pozwane towarzystwo wniosło o zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przypisanych.

Wyrokiem z dnia 20 listopada 2017r. Sąd Rejonowy w S.oddalił powództwo K. G. (pkt 1) oraz zasądził od niej na rzecz pozwanego Towarzystwa (...) S.A. w W. kwotę 2.736,11 zł tytułem zwrotu kosztów procesu (pkt 2).

Powyższe orzeczenie zapadło po dokonaniu przez Sąd Rejonowy ustaleń faktycznych, z których wynika, że powódka, jako kierowca, uczestniczyła w kolizji drogowej. Sprawcą kolizji był kierujący samochodem ubezpieczonym od odpowiedzialności cywilnej przez pozwanego.

Sąd Rejonowy ustalił ponadto, że powódka uskarżała się na ból (...). W badaniach RTG(...)nie stwierdzono zmian urazowych kręgosłupa, jedynie zmiany zwyrodnieniowo – dyskopatyczne oraz blok kostny (...). Zmiany dyskopatyczne i zwyrodnieniowe musiały istnieć od dłuższego czasu, ponieważ towarzyszą im zmiany kostne. Obraz nie jest związany z urazem, a z typowymi dla wieku zmianami zwyrodnieniowymi, zaczynającymi się u ludzi w trzeciej dekadzie życia. Biegły nie znalazł podstaw do uzasadnienia związku przyczynowo – skutkowego pomiędzy obecnym staniem zdrowia powódki a zdarzeniem drogowym. Od strony neurochirurgicznej (kręgosłupa, układu nerwowego) nie stwierdzono długotrwałych ani trwałych zdrowotnych skutków zdarzenia z dnia 16.10.2013r. Dolegliwości odczuwane przez powódkę są podmiotowe – wielomiejscowe bóle i drętwienia, bez związku przyczyno – skutkowego z omawianym zdarzeniem. Biegły nie stwierdził skutków urazu biczowego.

Oceniając tak ustalony stan faktyczny, oraz bacząc przy tym na treść przepisów art. 4 ust. 1, art. 9 ust. 1, art. 13 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 22.05.2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz. U. Nr 124, poz. 1152 z 2003 r.) oraz art. 445 § 1 kc w zw. z art. 444 § 1 kc, uznał Sąd Rejonowy, że powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie. Powódka bowiem nie doznała uszczerbku na zdrowiu w związku z przedmiotowa kolizją, zaś stan zdrowia powódki związany był ze zwyrodnieniowym stanem kręgosłupa, a nie stanem urazowym, a tym samym poniesione przez powódkę koszty leczenia nie związane były ze stanem zdrowia związanym z przedmiotowa kolizją.

Sąd Rejonowy zważył, że powódka jeszcze przed przedmiotowym zdarzeniem leczyła się w związku z chorobami kręgosłupa. Samochód, którym kierowała powódka nie uległ znacznym uszkodzeniom. Jedynie wiek tego auta i jego wartość sprzed zdarzenia spowodowały, iż szkodę w tym pojeździe zakwalifikowano za tzw. szkodę całkowitą. Na skutek zdarzenia powódka nie doznała jakichkolwiek zewnętrznych uszkodzeń ciała np. otarć, zasinień. Powódka uskarżała się na bóle między łopatkami i szyi. Biegły nie potwierdził schorzeń powódki z powyższym zdarzeniem. Nadto tenże biegły wykluczył, iż bóle miały charakter urazowy.

W efekcie orzekł Sąd I instancji, jak w pkt 1 wyroku, zaś o kosztach postępowania zgodnie z art. 98 § 1 i § 3 kpc w zw. z art. 99 kpc w zw. z art. 108 § 1 kpc.

Apelację od tego orzeczenia wywiodła powódka, zaskarżając go w części oddalającej powództwo co do kwoty 3.769,34 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od kwoty 3000 zł od dnia 28.12.2013r. do dnia zapłaty oraz od kwoty 769,34 zł od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty, tj. w części objętej pkt 1 wyroku, a ponadto zaskarżyła wyrok Sądu I instancji w części rozstrzygającej o kosztach postępowania, tj. objętej punktem 2 wyroku. Powódka zaskarżonemu wyrokowi zarzuciła naruszenie przepisu art. 233 § 1 kpc poprzez:

1)  wyprowadzenie z zebranego w sprawie materiału dowodowego nielogicznych i niezgodnych z zasadami doświadczenia życiowego wniosków, iż powódka wskutek kolizji z dnia 16.10.2013r. nie doznała pozostającego w związku z nią uszczerbku na zdrowiu,

2)  brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego, z którego wynika, że powódka doznała uszczerbku na zdrowiu w związku z kolizją, zamiast czego Sąd I instancji błędnie ustalił, że stan zdrowia powódki po tej kolizji związany był ze zwyrodnieniowym stanem kręgosłupa, a nie stanem urazowym,

3)  brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego, tj. dowodu z przesłuchania stron, co ostatecznie doprowadziło do błędu w ustaleniach faktycznych polegających na przyjęciu, że stan zdrowia powódki po tej kolizji związany był ze zwyrodnieniowym stanem kręgosłupa, a nie stanem urazowym,

4)  brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego, tj. dowodu z zeznań świadka M. B., co skutkowało pominięciem istotnych z punktu widzenia rozstrzygnięcia okoliczności dotyczących skutków wypadku z dnia 16.10.2013r.

W efekcie podniesionych zarzutów wniosła apelująca powódka o zmianę wyroku poprzez uwzględnienie powództwa w zaskarżonej części, tj. poprzez zasądzenie od pozwanego na jej rzecz dalszej kwoty 3.769,34 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od kwoty 3000 zł od dnia 28.12.2013r. do dnia zapłaty oraz od kwoty 769,34 zł od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty. Wniosła też apelująca o zasądzenie na jej rzecz od pozwanego kosztów postępowania za obie instancje, ewentualnie zaś o uchylenie wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy w tym zakresie do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji z pozostawieniem temu Sądowi rozstrzygnięcia o kosztach postępowania.

W odpowiedzi na apelację pozwany wniósł o jej oddalenie oraz o zasądzenie na swoją rzecz od powódki zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja okazała się częściowo zasadna.

Zważyć należało, że zarzuty apelacji wywiedzionej przez powódkę sprowadzały się w istocie wyłącznie do naruszenia przez Sąd Rejonowy zasady swobodnej oceny dowodów, skutkującym przyjęciem, że stan zdrowia powódki, po kolizji z dnia (...)., związany był z istniejącym już u niej zwyrodnieniowym stanem kręgosłupa a nie stanem urazowym, a wobec tego powódce nie należy się zadośćuczynienie.

Zarzut powyższy był częściowo zasadny, a wobec tego stanowisko Sądu I-ej instancji, jakie legło u podstaw oddalenia powództwa K. G., nie mogło się w całości ostać.

Zdaniem Sądu Okręgowego, Sąd Rejonowy prawidłowo przeprowadził postępowanie dowodowe, dokonał ustaleń faktycznych, które znajdują oparcie w dowodach, oparł swe orzeczenie na prawidłowo przywołanych przepisach prawa, tj. art. 445 § 1 kc i art. 444 § 1 kc, niemniej wywiódł z nich nie do końca właściwe wnioski. Ustalenia faktyczne, które nie wymagały uzupełnienia, Sąd Okręgowy przyjął za własne.

Zauważyć należało, że w przepisie art. 444 § 1 kc mowa jest już tylko o samym wypadku uszkodzenia ciała ale również o wywołaniu rozstroju zdrowia, które wobec treści art. 445 § 1 kc uzasadniają przyznanie odpowiedniej sumy tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę. W obu omawianych przepisach nie ma mowy o tym, w jaki sposób miałoby dojść chociażby do rozstroju zdrowia, a w szczególności czy miałby on mieć trwały, albo tylko długotrwały charakter.

Ze złożonej w sprawie opinii biegłego lekarza P. Z. – specjalisty neurochirurgii i neurotraumatologii wynika, że nie znalazł on podstaw do uzasadnienia związku przyczynowo - skutkowego pomiędzy obecnym stanem zdrowia powódki, a zdarzeniem drogowym z dnia 16.10.2013r. (vide: opinia biegłego – k. 84).

W tym miejscu wskazać należy, że dowód z opinii biegłego ma szczególny charakter, który przejawia się w tym, iż biegły jest pomocnikiem Sądu w zakresie dysponowania wiadomościami specjalnymi, a opinia biegłego ma umożliwić Sądowi zrozumienie faktów, których ocena wymaga wiadomości specjalnych. Sąd nie jest jednak związany opinią biegłego i ocenia ją na podstawie art. 233 kpc, to znaczy tak, jak każdy dowód, na podstawie kryteriów zgodności z zasadami logiki, doświadczenia życiowego i wiedzy powszechnej, poziomu wiedzy biegłego, podstaw teoretycznych opinii, a także sposobu motywowania oraz stopnia skuteczności wyrażonych w niej wniosków, bez wkraczania jednakże w sferę wiedzy specjalistycznej - art. 233 § 1 kpc w zw. z art. 278 § 1 kpc (vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 20.11.2013r., I ACa 1108/13, Legalis nr 1002324).

Zdaniem Sądu Odwoławczego prawidłowa ocena dowodu z opinii biegłego zapobiega przypisywaniu opinii wyjątkowego znaczenia, a nawet bezkrytycznego jej przyjęcia przez organ procesowy, bez własnej i wnikliwej oceny. Jest to tym bardziej istotne w niniejszej sprawie, że opiniujący w niej biegły sądowy, jakkolwiek rzeczywiście nie dostrzegł związku przyczynowo-skutkowego między stanem zdrowia powódki, a zdarzeniem z dnia 16.10.2013r., niemniej równocześnie, co nie podlega zakwestionowaniu, stwierdził wyraźnie, że w obrazie klinicznym dominują objawy podmiotowe pod postacią bólu wielomiejscowego niekorzeniowego (k. 85).

W niniejszej sprawie nie było kwestionowane również i to, że powódka uczestniczyła w zdarzeniu komunikacyjnym, w którym lekko uszkodzone zostało jej auto. Tego samego dnia powódka zgłosiła się do Szpitalnego Oddziału Ratunkowego w S. (vide: karta informacyjna leczenia szpitalnego – k. 8). Co prawda nie doznała ona trwałych obrażeń, tzn. takich, które zmieniałyby obraz radiologiczny kręgosłupa, jednak dokumenty przedłożone do akt sprawy, jak również dalszy ciąg postępowania powódki, co do którego nie ma podstaw do wnioskowania, że zgłosiła się ona na (...) w S. tylko po to, aby wyłudzić odszkodowanie czy zadośćuczynienie, zdaniem Sądu Okręgowego potwierdza, że w wyniku tego zdarzenia te zmiany zwyrodnieniowe, które, jak twierdzi biegły, istniały już w organizmie powódki, uaktywniły się w ten sposób, że zaczęły powodować ból. Z akt sprawy wynika również, że powódka nosiła przez ponad miesiąc kołnierz ortopedyczny, nie mogła też ruszać głową, czuła ból na plecach(...)(vide: wysłuchanie informacyjne powódki w trybie art. 212 kpc – k. 53 oraz jej zeznania w charakterze strony – k. 102).

W rezultacie przyjąć należało, że nawet jeżeli do momentu zdarzenia z dnia 16.10.2013r. powódka nie leczyła się z powodu bólu, spowodowanego zmianami zwyrodnieniowymi kręgosłupa (bądź nie leczyła się w taki sposób, w jaki zmuszona została w następstwie kolizji z dnia 16.10.2013r.), a ból chociażby tylko się nasilił i trwał przez pewien czas, wymagając noszenia kołnierza ortopedycznego, wymagając korzystania przez powódkę ze zwolnień lekarskich, przyjmowania silnych środków przeciwbólowych, to powódce należy się zadośćuczynienie, choćby w symbolicznej kwocie.

Mając na uwadze, że ustalenie wysokości zadośćuczynienia ma charakter ocenny i należy do sfery swobodnego uznania sędziowskiego, uznał Sąd Okręgowy, że kwota 500 zł tytułem zadośćuczynienia za rozstrój zdrowia, objawiający się powstaniem po kolizji z dnia 16.10.2013r., silnych dolegliwości bólowych u powódki jest usprawiedliwiona w okolicznościach faktycznych niniejszej sprawy.

W zakresie żądanego odszkodowania za udowodnione Sąd II –ej instancji uznał jedynie koszty związane z zakupem za kwotę 40 zł kołnierza ortopedycznego zleconego powódce w Szpitalnym Oddziale Ratunkowym w S. (k. 8 i k. 9) oraz zakupem środków przeciwbólowych za kwotę 9,34 zł (k. 10). W omawianym zakresie powódkę obciążał ciężar dowiedzenia wysokości poniesionych kosztów. Zasada skonkretyzowana w art. 6 kc jest jasna: ten, kto, powołując się na przysługujące mu prawo, żąda czegoś od innej osoby, jest obowiązany udowodnić fakty (okoliczności faktyczne) uzasadniające to żądanie, W myśl tych ogólnych zasad na powodzie spoczywa ciężar udowodnienia faktów uzasadniających jego roszczenie (tak też: SN w wyroku z 3 października 1969 r., II PR 313/69, LexPolonica nr 317731, OSNCP 1979, nr 9, poz. 147). Ogólnie można stwierdzić, że ciężar dowodu faktów tworzących prawo podmiotowe, na podstawie których powódka wywodzi swoje roszczenie odszkodowawcze, spoczywa na niej.

W przedmiotowej sprawie powódka zdołała zdaniem Sądu II-ej instancji udowodnić fakt poniesienia jedynie kosztów zakupu kołnierza ortopedycznego oraz leku N. – na tę okoliczność przedstawiła bowiem stosowne paragony. W opinii Sądu odwoławczego powódka nie dowiodła natomiast, aby poniosła związane z leczeniem się po wypadku koszty przejazdów w podawanej przez siebie wysokości po 20 zł za każdy z podawanych 36 przejazdów. Dostrzec należało brak w tym zakresie jakichkolwiek, poza samym oświadczeniem powódki, dowodów pozwalających na stanowcze stwierdzenie, że powódka w takiej właśnie dokładnie wysokości poniosła przedmiotowe koszty. Na rozprawie poprzedzającej ogłoszenie wyroku powódka tłumaczyła jedynie, że „Z domu (...)woziła ją samochodem na rehabilitacje”, że mieszka w Ż., a „Autobus kosztuje 10 zł i jakbym jeździła (...) to musiałabym się przesiąść jeszcze na czerwony autobus” (k. 102). W ocenie powódki byłyby to takie same koszty. Oceny tej nie sposób podzielić, gdy się zważy, że bilet miejski kosztuje 2,5 zł, co oznaczałoby, że powódka musiałaby ponieść koszt dojazdu na rehabilitację w S. na poziomie 12,50 zł, a nie 20 zł. Powódka nie wskazała natomiast, aby obciążały ją jakiekolwiek inne jeszcze koszty z tego tytułu, niezależnie nawet od tego, co notabene jest i zrozumiałe, że przejazd samochodem prywatnym, nadto przy pomocy (...) jako osoby kierującej, musiał być dla powódki wygodniejszym sposobem przemieszczenia się na potrzeby powziętego procesu leczenia. Nie zmienia to jednak faktu, że żądany w pozwie zwrot koszty przejazdów nie został przez stronę powodową dowiedziony.

Wobec powyższego Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 kpc zmienił, jak w pkt I sentencji, zaskarżony wyrok w całości i zasądził od pozwanego na rzecz powódki K. G. kwotę 549,34 zł z ustawowymi odsetkami od kwoty 500 zł od dnia 28.12.2013r. do dnia zapłaty oraz od kwoty 49,34 zł od dnia 2.11.2016r. do dnia zapłaty.

Z przyczyn również wyżej wskazanych powództwo K. G. w pozostałym zakresie musiało zostać oddalone, o czym Sąd II – ej instancji orzekł na podstawie art. 385 kpc.

Z uwagi natomiast na to, że powódka przedłożyła sporządzoną przez lekarza specjalistę w rehabilitacji chorób narządu ruchu przedsądową opinię lekarską, z której wynikało, że „doznany przez nią uraz kręgosłupa spowodował uszczerbek i odpowiada – zgodnie z rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 18.12.2012r. punktowi J 94a-5% i J 94b – 5%”, uznać należało, że powódka, inicjując niniejsze postępowanie, mogła działać w uzasadnionym przekonaniu, że jej roszczenie jest słuszne. Wobec tego Sąd Okręgowy przyjął, że, w sytuacji, gdy przegrała ona w znacznej części proces, nie powinna być jednak obciążona kosztami tego procesu. W tej sytuacji zastosował przy rozstrzyganiu zarówno o kosztach procesu (pkt I ppkt 2), jak i kosztach postępowania apelacyjnego (pkt III) przepis art. 102 kpc. Przewiduje on, że W wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami.

Odstąpienie od obciążania strony przegrywającej sprawę kosztami procesu poniesionymi przez jej przeciwnika procesowego jest więc możliwe jedynie w wypadkach szczególnie uzasadnionych, tj. wówczas, gdy z uwagi na okoliczności faktyczne konkretnej sprawy zastosowanie ogólnych zasad odpowiedzialności za wynik procesu byłoby sprzeczne z zasadą słuszności. Przepis art. 102 kpc jest bowiem przepisem szczególnym w stosunku do ogólnych reguł obciążania stron kosztami procesu, jednak jego hipoteza, odwołująca się do występowania „wypadków szczególnie uzasadnionych” pozostawia sądowi orzekającemu swobodę oceny, czy fakty związane z przebiegiem procesu, jak i dotyczące sytuacji życiowej strony, stanowią podstawę do nieobciążania jej kosztami. Ocena jednak, czy w konkretnych okolicznościach taki wyjątek wystąpił, jest suwerennym uprawnieniem jurysdykcyjnym sądu orzekającego i ma charakter dyskrecjonalny, oparty na swobodnym uznaniu (por.: wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 11 marca 2014 r., I ACa 1251/13, L.).

Przypomnieć w omawianym kontekście jeszcze trzeba, że w judykaturze utrwalony jest już pogląd, iż w sprawach o zadośćuczynienie, gdzie następuje ustalenie tego zadośćuczynienia dopiero de facto w trakcie procesu, jest uzasadnione zastosowanie przepisu art. 102 kpc, nawet jeżeli roszczenie zostało uwzględnione tylko w minimalnej części (por. też wyrok z dnia 19 lutego 2014 r., w którym Sąd Apelacyjny w Krakowie stwierdził, że Sąd może zastosować przepis art. 102 kpc nawet w przypadku całkowitego oddalenia powództwa. W przypadku żądania zadośćuczynienia strona powodowa nigdy nie jest w stanie bezbłędnie przewidzieć wysokości, w jakiej sąd uzna roszczenie za usprawiedliwione (I ACa 1579/13, (...) L.).

W efekcie orzeczono zgodnie z art. 108 § 1 kpc, jak w pkt III sentencji.