Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Słupsku

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 lutego 2023 r.

Sąd Okręgowy w Słupsku I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący:	sędzia Hanna Kaflak-Januszko
Protokolant:	st. sekretarz sądowy Karina Hofman

po rozpoznaniu w dniu 20 lutego 2023 r. w Słupsku

na rozprawie sprawy

z powództwa J. R., R. R.

przeciwko Miastu S.

o zapłatę

I.  oddala powództwa;

II.  nie obciąża powodów kosztami procesu;

III.  przyznaje r.pr. P. P. od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Słupsku 19.800,00 zł (dziewiętnaście tysięcy osiemset złotych 00/100) powiększone o stawkę podatku od towarów i usług tytułem nieopłaconych kosztów pomocy prawnej z urzędu dla J. R..

I C 677/19

(...)

Powodowie J. R. i R. R. (którego sprawa została połączona do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia) pozwali o 900 000 zł (dla każdego z nich) zadośćuczynienia z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu za naruszenie dóbr osobistych - prawa do odpoczynku, miejsca integralności rodziny czy rozwoju duchowego, godności - wobec zamieszkiwania w lokalu, stwarzającym zagrożenie dla zdrowia i życia lokatorów (ze względu warunki sprzyjające wilgoci i zagrzybieniu, co potwierdziła sprawa (...) Sądu Rejonowego ).

Pozwany Miasto S. wniósł o oddalenie powództwa, twierdząc, że za zły stan lokalu odpowiadają powodowie.

I.  Ustalenia faktyczne

Powodowie zamieszkują w lokalu komunalnym pozwanego, przy ul. (...) od 29.12.2006. r., na podstawie umowy najmu na czas nieoznaczony. Położony jest w budynku czterokondygnacyjnym z początku XX wieku, na drugim piętrze w obrębie dwóch zewnętrznych ścian. Wannę umiejscowiono w kuchni, gdyż w części sanitarnej, wyodrębnionej z klatki schodowej, zmieściło się tylko wc i bojler.

Gdy zamieszkali, okazał się, że jest tam problem z nadmierną wilgotnością. Do ogrzewania są dwa piece, ale jeden okazał się niesprawny. J. R. nieustannie monitował pozwanego o poprawę warunków mieszkaniowych.

bezsporne

Przedstawiciele pozwanego - zgodnie z jego stanowiskiem uważali, że występowanie wilgoci, obciąża lokatora, który przy tym dążąc do uzyskania innego lokalu, nie starał się zadbać

0  sporny, mimo naprawienia pieca, udrożnią przewodów kominowych.

dowód: zeznania świadka R. K. - k. 180, P. J. - k. 178v- 179

Lokal został przekazany powodom po poprzednich lokatorach, którzy starali się wietrzyć

1  ogrzewać lokal, by wilgoć nie pojawiała się na ścianie z oknem, a także go wytapetowali przed zdaniem.

dowód: zeznania świadków D. A. - k. 179, B. A. - k. 179-180

W sprawie (...) Sądu Rejonowego o zapłatę czynszu, gdzie 7.05.2018 r. zapadł wyrok (w II instancji nie doszło do zmiany - vide wyrok z 30.11.2018 r.), wobec stanowiska pozwanego w niej J. R., badano stan lokalu i jego przyczyny w zakresie zgłoszonym w niniejszej. Potwierdzono zasadność jego zarzutów.

bezsporne

Stan lokalu nie uległ zmianie (rozumianej jako poprawa).

Jeden - z 2 pieców w lokalu - jest w pomieszczeniu, gdzie nie ma wentylacji. Ściany lokalu nic spełniają norm i przy współczynnikach szczelności zamontowanych w nim okien - łącznie nie umożliwiają zapewnienia poprzez ogrzewanie (nawet z użyciem 2 pieców) i wentylację (wietrzenie, co także wiąże się następnie ze wzmożonym ogrzewaniem) warunków, które zapobiegną zagrzybieniu (w tym taki zakres ogrzewania byłby dalece nieefektywny ekonomicznie). Stąd sposób lokalu ma dalszy skutek na stan lokalu. Potrzebna byłaby wymiana okien, jak i roboty termomodernizacyjne w obrębie ścian zewnętrznych, a także założenie sprawnej wentylacji.

dowód: opinia biegłego z zakresu budownictwa - k 226, 271-273, 366v-368v, zdjęcie k.

85

Przebywanie w lokalu zagraża zdrowiu ze względu na wdychanie zarodników grzybów i metabolitów, których stężenie jest ekstremalnie przekroczone.

dowód: opinia biegłego z zakresu mykologii k. 423-430

Powodowie zamieszkali w spornym lokalu ze względu na problemy finansowe. Musieli opuścić poprzednio zajmowany lokal spółdzielczy.

fakty przyznane

J. R. ma stwierdzoną umiarkowaną niepełnosprawność. Miał przyznaną rentę socjalną 709,34 zł w 2015 r.

dowód: zaświadczenia o niepełnosprawności — k 11, decyzja — k 10

R. R. jest częściowo ubezwłasnowolniony, niepełnosprawny w stopniu znacznym od wczesnego dzieciństwa.

dowód: zaświadczenia o niepełnosprawności - k 8,38

Zawilgocenie może wywoływać choroby dróg oddechowych. Powodowie jednak nie mają chorób wywołanych warunkami lokalowymi. J. R. od wielu lat wspomina lekarzowi, że warunki lokalowe stanowią dla niego problem, jak i nie są dobre dla syna.

dowód: dokumentacja medyczna powodów - 6, 7, 12, 47, 108, opinie biegłych : lekarza chorób wewnętrznych -k 208-210, alergologa -k 254-262,psychiatry - k 284-285,

II.  Ocena faktów

Wobec problematycznej podstawy prawnej powództwa należało wyjaśnić jego istotne fakty, tj. stan lokalu, w którym zamieszkują powodowie i przyczyny tego stanu oraz czy oddziałuje na zdrowie powodów. Pozwany mimo bowiem prawomocnego wyroku, na którego ustaleniach bazowali powodowie, wywodząc własne roszczenie (zauważalnie wygórowane), kwestionował te fakty. I wobec innego przedmiotu powództwa, należało ponownie ocenić je w jego pryzmacie.

Opinie biegłych z zakresu budownictwa i mykologii w kontynuacji do poprzedniego rozstrzygnięcia , stwierdzającego zasadność obniżenia czynszu, potwierdziły odpowiedzialność pozwanego jako główną przyczynę niemożności utrzymania lokalu w dobrym stanie przez pozwanych (vide zwłaszcza uzupełnienie opinii z zakresu budownictwa na rozprawie). Jednocześnie opinie biegłych lekarzy nie potwierdziły, że istniejące zagrożenie dla zdrowia powodów, w związku z zamieszkiwaniem w lokalu, udostępnionym im przez pozwanego, już wywołało skutki (abstrahując od oczywistego poczucia dyskomfortu przebywania w tak trudnych warunkach i napięcia wywołanego wieloletnimi bezskutecznymi zmaganiami w zakresie zapewnienia sobie jednej z podstawowych potrzeb życiowych, jaką jest miejsce zamieszkania).

W ocenie sądu opinie biegłych były wiarygodne. W logicznym wywodzie, w odniesieniu do pozostałego materiału dowodowego, poprzez posiadaną wiedzę (wiadomości specjalne), wypowiedzieli się o badanych faktach sprawy, a sąd podziela wyciągnięte przez nich wnioski.

III.  Ocena prawna

1.  Powodowie konsekwentnie dochodzili zadośćuczynienia, czyli roszczenia w zakresie dóbr niematerialnych (naruszenie ich praw podstawowych jako istot ludzkich), mimo że sąd w toku sprawy wspominał o celowości wystąpienia z roszczeniami majątkowymi, wynikającymi z obowiązków udostępniającego lokal do zamieszkiwania przez ludzi. Taki stosunek prawny zawiera korelację wymiernych zobowiązań, wynikających z jego istoty, do zrealizowania z opcją odszkodowania w przypadku ich niewykonania. Jest już zatem prawnie skonkretyzowany, sankcjonuje przewidziane w nim powinności.

2.  W przypadku dóbr niematerialnych ogólna regulacja z art. 23,24 kc (uzupełniana art. 448 kc w przypadku wystąpienia szkody) podlega ewolucji. Mimo obserwowanej dynamiki w zakresie uwzględnienia indywidualnych roszczeń na kanwie ochrony środowiska, wciąż żywy jest np. m.in. spór, czy relacje rodzinne są dobrem osobistym2.

Redakcja kodeksowa art. 23 kc wprost dookreśla, że obejmuje ochroną podstawową, niezbywalne dobra człowiek jako społecznej istoty myślącej i czującej. Podstawowa jest wciąż godność, jako przejaw samostanowienia się człowieczeństwa każdej osoby. Przykłady enumeratywnie wymienione, w tym związane z rozwojem cywilizacyjnym, jak tajemnica korespondencji czy nietykalność mieszkania, wciąż wiążą się jednam z bezpośrednim kręgiem, zapewniającym wewnętrzną integralność jednostki.

Natomiast prawo do zamieszkiwania w lokalu nadającym się na pobyt ludzi, choć może być omawiane poprzez określenie „godnych warunków do życia”, brak takich warunków może prowadzić do deprecjacji samopoczucia jako istoty ludzkiej (poczucia „odarcia z godności”) - samoistnie nie stanowi dobra osobistego. Dlatego mimo wspomnianych odwołań do godności, nie podlega ochronie z art. 23 kc. Jednocześnie przepisy szczegółowe zawierają regulacje, by w założonym porządku systemowym, lokale mieszkalne spełniały podstawowe założenia egzystencje. Przy tym mimo założeń konstytucyjnych wobec ograniczeń innymi jej zobowiązaniami, czyli stabilnością finansową państwa, realizacja prawa do zamieszkiwania jest przeprowadzana w szeregu regulacji, ale wciąż wiodące jest, że każdy sam powinien dążyć do zabezpieczenia swoich podstawowych potrzeb życiowych. Wsparcie następuje z pewnymi ograniczeniami. Są też jednak minima, które muszą być spełnione.

4.  Zauważyć tu należy, że osadzeni w zakładach karnych uzyskują zadośćuczynienia, za niewłaściwe warunki, ale ich sytuacja jest inna, gdyż znajdują się pod przymusem państwa i nie mogą być poddani nieludzkiemu traktowaniu, nie mając żadnych innych roszczeń ochronnych. Ta linia orzecznicza oparta na EKPCz nie znajduję zastosowanie przy wykładni problemu niniejszej sprawy, gdyż w zakresie praw społecznych, ekonomicznych - jak prawo do mieszkania, regulacja występuje w innych aktach prawa międzynarodowego, które nie mają charakteru prawnie wiążącego w stopniu prowadzącym do generowania roszczeń wobec różnego stopnia rozwoju społeczno-ekonomicznego i realnej niemożliwości realizacji tak dalece przez państwa warunków bytowych obywateli i innych z uprawnieniami od zamieszkiwania na ich terytorium. Generalnie dąży się do rozwoju systemu wsparcia społecznego, ale jest on różnie rozwinięty, w tym wobec założeń konstytucyjnych poszczególnych państw, jak i stopnia ich zamożności.

5.  Powodowie wprawdzie wskazali na dalsze uszczegółowione naruszenia swych dóbr (prawa do odpoczynku, miejsca integralności rodziny czy rozwoju duchowego), ale nadal aktualne pozostają już przedstawione rozważania, gdyż oczekiwania powodów co do ich realizacji wpisywały się w ogólniejszą kwestie - godnych warunków zamieszkiwania. W ocenę tę wpisują się także zastrzeżenia, do których już nawiązano - o dolegliwość warunków dla samopoczucia (czyli jak można się realizować z własnym rozwojem czy relacji rodzinnych, odpoczywać - przy braku (właściwego) miejsca ku temu). Notabene widoczne też jest jak powództwo w tym zakresie odbiegło od sytuacji prawnej stron, skoro odpowiedzialność pozwanego miałaby się rozciągać - przy wyjściu poza kwestie „mieszkaniowe” - na to, jakie powodowie mają warunki samorealizacji w życiu3.

6.  Konkludując należało zatem stwierdzić, że mimo przeprowadzonych w sprawie ustaleń stanu faktycznego, nie zostało naruszone dobre osobiste powodów, uzasadniające ochronę z art. 23,24 kc, przy tym zastrzeżeniu, że nie stwierdzono także naruszenia w zakresie zdrowia.

Jednocześnie można też zauważyć na kanwie art. 24 kc, że jego redakcja prowadzi do drogi wskazanej przez sąd - w tym sensie, że przy założeniu z pozwu, że prawo do mieszkania jest dobrem osobistym (samodzielnym, czy wpisanym w pojęciu godności, czy czci co także pojawiło się w uzasadnieniu, mimo że raczej określenie to językowo używane jest odnośnie ochrony dobrego imienia), to w przypadku naruszenia lub zagrożenia naruszenia, można żądać zaniechania zagrożenia, usunięcia skutków. Tymczasem sąd już odsyłał powodów do wystąpienia z takimi roszczeniami w oparciu o regulację stosunku prawnego powstałego wskutek udostępnienia im lokalu (w tym obligującą do udostępnienia), którą uzupełnia prawo publiczne, określające wymogi, ciążące na właścicielu budynku i sankcje do ich egzekwowania.

7.  Art. 23 kc uwzględnia także zdrowie jako dobro osobiste, podlegające ochronie. Aktualny jednak pozostaje już przedstawiony wywód o granicach omawianej regulacji. W cytowanej w przypisie publikacji, przywołane zostało orzeczenia, w których zauważa się, że naruszenie prawa przedmiotowych gwarantujących ochronę, daje możliwość szukania ochrony na ich drodze, a stres wywołany tym, nie stanowi naruszenia dobra osobistego, nawet jeśli wchodzi w zakres samopoczucia uprawnionego (poczucia w zakresie godności, jak i dobrostanu w bardziej fizycznym jego aspekcie).

Dlatego odpowiedzialność pozwanego na kanwie niniejszej sprawy byłaby do rozważenia, gdyby został stwierdzone naruszenie zdrowia powodów w bardziej skonkretyzowanym rozumieniu tego pojęcia, czyli choroby, rozstroju (art. 448 kc). Wówczas pozwany byłby odpowiedzialny w warunkach porównywalnych dla deliktu. Tu sąd nie wda się w dalsze rozważania teoretyczne, uważając, że już przedstawione są adekwatne do rozpatrywanego przypadku. Naruszenia samopoczucia powodów jeszcze nie przekroczyły granicy, uzasadniającej przyznanie zadośćuczynienia za ten więcej niż dyskomfort, gdyż do egzekwowania są regulacje bezpośrednio konkretyzujące stosunek prawny stron i poprzez roszczenia o zadośćuczynienie nie może dojść do zwolnienia obowiązanego z obligów prawa przedmiotowego4. Przy tym taka opcja nie wzmacnia pozycji podmiotów, które szukają ochrony, jak i nie służy szerzej pojmowanemu interesowi społecznemu, polegającemu tu na przywracaniu właściwego funkcjonowanie zobowiązań, zwłaszcza pozwanego jako podmiotu prawa publicznego, który działa w ograniczeniach ram budżetowych i szerokiego spektrum zobowiązań.

Faktycznie w realiach niniejszej sprawy przypadek jest tak drastyczny, że oparcie na naturalnych założenia funkcjonowania systemu prawa i możliwymi do skorelowania z nim oczekiwaniami co do granic niedogodności, które nie rodzą roszczeń dodatkowych, prowadzi do pogłębionej refleksji nad zrealizowaniem się rozważanej podstawy prawnej. Wciąż jednak sąd widzi blokadę w tym, że nawet pewna nieporadność strony powodowej, nie tłumaczy, że nie podjęła działań sygnalizowanych przez sąd jako adekwatnych w sprawie. Sąd ma też na uwadze, że mimo oddalenia powództwa, przeprowadzone ustalania, także konkretyzują sytuację pozwanego. Ma on świadomość - wobec przeprowadzonego w sprawie postępowania dowodowego - że jego akceptacja istniejącego stanu rzeczy już stanowi poważne zagrożenia dla zdrowia/życia powodów, więc w tym zakresie jego odpowiedzialność wprost się skonkretyzuje, gdy dojdzie do zachorowania. A wówczas do rozważania będzie ona także w aspekcie karnym, skoro tak dalece sprawa została wyjaśniona w niniejszym postępowaniu, a zobowiązania gminy, związane z zasobem mieszkaniowym, dookreślają szczegółowe regulacje.

Dlatego też oczywiste było, że sąd, opierając się na art. 102 kpc - nie obciążył powodów kosztami.

Koszty pomocy prawnej udzielonej z urzędu przyznano na podstawie § 8 pkt. 7 i § 4 ust. 3 rozporządzenia w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu.

Sąd Okręgowy w Słupsku wyrokiem z dnia 7 marca 2022 r. oddalił powództwo J. R. i R. R. przeciwko Miastu S., nie obciążył powodów kosztami postępowania i przyznał wyznaczonemu dla powoda J. R. pełnomocnikowi z urzędu od Skarbu Państwa wynagrodzenie według norm przepisanych. U podstaw takiego rozstrzygnięcia legło ustalenie, że powodowie wynajmują od pozwanego lokal mieszkalny, w którym przebywanie zagraża zdrowiu najemców z uwagi na wdychanie zarodników grzybów i metabolitów, których stężenie jest ekstremalnie przekroczone. Według opinii biegłych lekarzy, warunki mieszkaniowe nie mają jednak wpływu na obecny stan zdrowia pozwanych. W rezultacie, nie doszło do naruszenia dóbr osobistych powodów w zakresie zdrowia zaś ,,godne warunki do życia’’, in concreto nie podlegają ochronie na podstawie art.23 i art.24 k.c. Poza tym, Sąd Okręgowy stwierdził, że naruszenie samopoczucia powodów nie przekroczyło granicy uzasadniającej przyznanie zadośćuczynienia za ten więcej niż dyskomfort, ,,gdyż do egzekwowania są regulacje prawne konkretyzujące stosunek prawny stron i przez roszczenie o zadośćuczynienie nie może dojść do zwolnienia obowiązanego z obligów prawa przedmiotowego’’. Poza tym, Sąd zwrócił uwagę na ograniczony budżet pozwanego.

Apelację od wyroku Sądu Okręgowego wnieśli obaj powodowie, zarzucając naruszenie art.23 § 1 w zw. z art.24 k.c. i art.448 k.c. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie, domagając się zmiany zaskarżonego wyroku poprzez zasądzenie od pozwanej na rzecz każdego z powodów kwoty po 900.000 zł tytułem zadośćuczynienia, ewentualnie uchylenie wyroku Sądu I instancji i przekazanie sprawy temu Sądowi do ponownego rozpoznania oraz zasądzenie kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu powodowi J. R..

W odpowiedzi na apelacje pozwany wniósł o ich oddalenie i zasądzenie od skarżących kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja zasługuje na uwzględnienie.

Ochronie na podstawie art.23 k.c. w zw. z art.24 k.c. i art.448 k.c., jako dobra osobiste, podlegają zdrowie, wolność, prywatność, do naruszenia których może prowadzić naruszenie standardów warunków bytowych. Naruszenie tych standardów może prowadzić do ingerencji w dobra osobiste, jakimi są przede wszystkim zdrowie i powstania związanych z tym roszczeń cywilnoprawnych na rzecz jednostki (por. uchwała SN z 28 maja 2021 r., III CZP 27/20, OSNC 2021, nr 11, poz.72).

W okolicznościach niniejszej sprawy biegły wprost stwierdził i przyjął to w swoich ustaleniach Sąd a quo, że przebywanie w lokalu wynajętym powodom przez pozwanego, zagraża zdrowiu najemców z uwagi na wdychanie zarodników grzybów i metabolitów, których stężenie jest ekstremalnie przekroczone (nawet 1000 krotnie). Zatem nie chodzi tylko o naruszenie komfortu, ale realne, trwające zagrożenie dla zdrowia powodów, którzy w tym mieszkaniu przebywają od dłuższego czasu. Już taka sytuacja, prima facie narusza dobra osobiste powodów w postaci zdrowia, co w ,,refleksji nad zrealizowaniem się rozważanej podstawy prawnej’’ zostało pominięte przez Sąd I instancji przy ocenie roszczenia opartego na podstawie art.23 w zw. z art.24 k.c. i art.448 k.c. Brak wpływu warunków mieszkaniowych na obecny stan zdrowia powodów jest wnioskiem biegłego z zakresu chorób wewnętrznych. Także biegła z zakresu alergologii nie mogła takiej zależności stwierdzić (k.261). Istotne jest jednak, że biegły z zakresu mykologii wprost stwierdził, że przebywanie powodów w przedmiotowym lokalu zagraża ich życiu (k.429). W sposób ciągły dochodzi do wdychania przez powodów znajdujących z powietrzu szkodliwych dla zdrowia grzybów, co jest wystarczające dla naruszenia dób osobistych w postaci zdrowia. Innymi słowy, dla realizacji roszczenia powodów nie musi dojść do zachorowania, gdyż zastana sytuacja – według biegłego z zakresu mykologii, któremu Sąd dał wiarę – jest zagrożeniem dla życia najemcy mieszkania, co już narusza dobra osobiste lokatorów w zakresie zdrowia i może wywoływać krzywdę, rozumianą jako negatywne przeżycia psychiczne (zob. M.Gutowski, Kodeks cywilny. Komentarz. Tom I, Warszawa 2016, s.1873).

Fakt, że powód (najemca) ma alternatywne roszczenia w stosunku do wynajmującego lokal mieszkalny oparte na stosunku obligacyjnym, nie wyklucza roszczeń z tytułu naruszenia dóbr osobistych. Także sytuacja finansowa pozwanego nie powinna decydować co do zasady o roszczeniu pieniężnym powoda.

Nie można przy tym wykluczyć, że niezachowanie wskazanych standardów może stanowić ingerencję również w inne dobra osobiste powodów, chronione indywidualnymi prawami podmiotowymi. Według orzecznictwa, godziwe warunki mieszkaniowe materializują dobra osobiste w postaci prawa do wypoczynku, miejsca integralności rodziny (por. wyrok SA w Łodzi z 13 maja 2014 r., I ACa 1470/13) i Sąd Apelacyjny podziela ten pogląd. Oczywiście świadomość zagrożenie dla życia (opinia biegłego z zakresu mykologii), nie daje człowiekowi poczucia bezpiecznego i niezakłóconego korzystania z własnego mieszkania.

Przyjmując, że doszło do naruszenia dóbr osobistych powodów, znaczenia nabiera obrona pozwanej, zmierzająca do wykazania braku bezprawności jej działań (zaniechań), co w ogóle nie stało się przedmiotem ocen Sądu Okręgowego, natomiast stanowi przesłankę odpowiedzialności z art.23 k.c. W tym kontekście istotne jest to, czy pozwany wydał powodowi lokal mieszkalny w stanie nadającym się do użytku zgodnego z właściwością i przeznaczeniem rzeczy (musiał on nadto spełniać wymogi wynikające z ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego – tekst jedn. Dz.U. z 2022, poz.172) i czy jego stan zagrażający zdrowiu najemcy wynikał z zaniechań strony pozwanej (art.6a w/w ustawy). Sąd Okręgowy w żaden sposób nie odniósł się do wniosków biegłego odnośnie do przyczyn zagrzybienia w kontekście odpowiedzialności pozwanej. Pominął także ocenę sytuacji życiowej powodów co do możliwości zmiany przez nich miejsca pobytu (pozwany wskazywał, że powodowie mogą w każdej chwili opuścić lokal).

Mając powyższe na uwadze, Sąd Apelacyjny uznał, że Sąd I instancji nie rozpoznał istoty sprawy (art.386 § 4 k.p.c.).

Nierozpoznanie istoty sprawy zachodzi również wtedy, gdy sąd drugiej instancji dokonał odmiennej niż sąd pierwszej instancji oceny zasady odpowiedzialności pozwanego, wskutek czego aktualizuje się jego obrona i zachodzi konieczność poczynienia po raz pierwszy ustaleń co do okoliczności wyłączających odpowiedzialność pozwanego ( in concreto brak bezprawności) i poczynienia ustaleń co do rozmiaru szkody podlegającej indemnizacji poprzez odpowiednie zadośćuczynienie na podstawie art.448 k.c. W takiej sytuacji bowiem poczynienie odnośnych ustaleń po raz pierwszy w postępowanie przed sądem drugiej instancji byłoby równoznaczne z pozbawieniem stron prawa do dwuinstancyjnego postępowania sądowego (zamiast wielu zob. postanowienie SN z 13 lipca 2017 r., I CZ 78/17).

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Okręgowy powinien ocenić , czy doszło do powstania krzywdy po stronie powodów w rozumieniu art.448 k.c., mając na uwadze, że na podstawie tego przepisu sąd może, ale nie musi zasądzić zadośćuczynienia (uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 18 października 2011 r., III CZP 25/11, OSNC 2012, nr 2, poz.15). Swoboda decyzyjna sądu w tym zakresie jest oczywiście ograniczona, co oznacza, że musi on podać prawnie relewantną i wynikającą z konkretnych okoliczności sprawy przyczynę odmowy zasądzenia roszczenia pomimo spełnienia ustawowych przesłanek . Za takie przyczyny uznaje się zwłaszcza znikomy wymiar krzywdy, zreflektowanie się przez sprawcę i dobrowolne podjęcie przez niego starań na rzecz zrekompensowania tej krzywdy oraz nikły udział kauzalny zachowania sprawcy w wyrządzeniu uszczerbku niemajątkowego (zob. wyrok SN z 5 maja 2021 r., I NSNc 156/20, OSNKW 2021, nr 4, poz.29 i tam powołane orzecznictwo i piśmiennictwo).

W tym kontekście Sąd odwoławczy zaznacza, że w przypadku bezprawności działań (zaniechań) pozwanego, sytuacja powodów, który może nie mieć wpływu na wybór lokum (uzyskanie lokalu zastępczego), w poczuciu sprawiedliwości wymaga udzielania im jakiejkolwiek ochrony, która nawet poprzez presję na pozwanym może doprowadzić do zabezpieczenia odpowiednich warunków bytowych dla J. R. i jego niepełnosprawnego syna. Roszczenie powodów co do wysokości jest oczywiście rażąco wygórowane, jednak nawet dużo mniejsza kwota może spełniać nie tylko funkcję odszkodowawczą, ale także represyjną wobec podmiotu naruszającego.

Z tych względów, na posiedzeniu niejawnym (art.374 k.p.c.), podstawie art.386 § 4 i art.108 § 2 k.p.c. orzeczono, jak w sentencji.

***

Sąd Okręgowy w Słupsku po ponownym rozpoznaniu sprawy w zakresie powyżej wskazanym – nie uwzględnił powództwa.

Ramy, w których nastąpiły ponowne badanie sprawy zostały powyżej przytoczone, jak i stan faktyczny aktualny w chwili rozstrzygania.

Jak wynika z dokumentów przedłożonych przez pozwanego z pismem z 22.11.2022 r. (k. 606 i n.) po rozstrzygnięciu sądu II instancji, pozwany podjął działania zmierzające do zapewnienia powodom innego lokalu. Powodowie nie kwestionowali tych faktów (w tym vide rozprawa poprzedzająca wydanie wyroku), choć podtrzymali swoją ich ocenę, co do której sąd II instancji zauważył, że jest wygórowana. Powodowie wskazywali bowiem na naruszenie ich praw w zakresie standardu lokalu komunalnego, a wnosili o zadośćuczynienie na poziomie przekraczającym nawet prawo własności do lokalu. Nie było przy tym przedmiotem niniejszego procesu badanie standardu oferowanych lokali, gdyż poprzednia sytuacja skupiała się przede wszystkim na podkreśleniu niewywiązania się pozwanego ze swoich obowiązków wynajmującego. A także strony nie wskazywały na celowość badania sprawy w tym kierunku. Stąd wobec przesłanek przyznania zadośćuczynienia na podstawie art. 448 kc, o których wyżej wspomniano, należało stwierdzić że aktualne działania pozwanego umożliwiały uzyskanie powodem adekwatnej rekompensaty, a – jak już poprzednio ustalono i co nie było kwestionowane przez sąd II instancji – żaden inny uszczerbek nie nastąpił. Nadto przypomnieć należy, że pozwany akcentował, że poprzedni najemcy utrzymywali lokal w lepszym stanie, co wynikało z niekwestionowanego stanu, w jakim lokal przekazano powodom. Obciążenie więc pozwanego obowiązkiem zapłaty w oparciu o przytoczone założenia sądu II instancji – przestało być aktualne.

Wobec oddalenia powództwa zbędne było omawianie zmian w zakresie wysokości i cofnięcia, zwłaszcza, że nie było zgody na częściowe umorzenie postępowania, a ostatecznie podtrzymano pierwotną kwotę.

O kosztach rozstrzygnięto na podstawie art. 102 kpc z tych samych przyczyn co poprzednio.

Koszty pomocy prawnej udzielonej z urzędu przyznano na podstawie § 8 pkt. 7 i § 4 ust. 3 i § 16 ust. 1 pkt. 2 rozporządzenia w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu.

1 od s. 9 uzasadnienie po ponownym rozpoznaniu sprawy

(...)

(...)

3 ²² w przypadku zadośćuczynienie „za zmarnowany urlop” element odpoczynku wchodzi istotnie w zakres dookreślający świadczenia obu stron, więc przełożenia wprost na rozpoznawaną sprawę ten precedens nie ma

4 przy wykładni zauważa się, że odpowiedzialność powstaje, gdy ingerencja w dobro przekracza granicę, tego co w danej kulturze można rozsądnie tolerować - vide P. M. w komentarzu do art. 24 kc w Legalis w Komentarzu pod red. E. G., przy tym odnotowaniu, że chodzi o zakres odczuwalności przez powodów nierealizowania zobowiązań dysponenta lokalu