Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Słupsku

WYROK WSTĘPNY

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 lutego 2024 r.

Sąd Okręgowy w Słupsku I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący:	sędzia Hanna Kaflak-Januszko
Protokolant:	st. sekretarz sądowy Karina Hofman

po rozpoznaniu w dniu 19 lutego 2024 r. w Słupsku

sprawy z powództwa M. O. (1), B. P.

przeciwko I. K.

o zachowek

uznaje roszczenie za usprawiedliwione w zasadzie.

I C 254/21

UZASADNIENIE

Powódki M. O. i B. K. – P. 17.02.2021r. pozwały I. K. o po 100 000 zł zachowku po matce stron K. K. (z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 3.09.2021 r.), gdyż w całości do spadku powołała tylko syna.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa, powołując się na art. : 1008 § 2 i 3, 1009, 947,848, 5 kc i 87 krio, co uzasadnił istnieniem podstaw do wydziedziczenia powódek, które zerwały z nią kontakt na kilkanaście lat przed jej śmiercią i nie wykazywały – ani one, ani ich rodziny – żadnego zainteresowania spadkodawczynią, w przeciwieństwie do pozwanego.

Kwestionował także wysokość dochodzonego roszczenia, podnosząc przy tym szereg zarzutów, m.in. uważając, że do rozliczenia doszło wobec obrachunku innych rodzinnych kwestii majątkowych oraz twierdząc, że częściowo składniki spadku formalnie figurowały na spadkodawczynię, a należały do niego.

Sąd ustalił, co następuje:

Strony są dziećmi zmarłej 27 marca 2019 r. K. K., która testamentem własnoręcznym z 22 marca 2019 r. do całości spadku powoła syna – I. K.. Testament nie zawiera zapisu o wydziedziczeniu.

Spadkodawczyni miała 3 dzieci, które są stronami w niniejszej sprawie.

Nabycie spadku nastąpiło z dobrodziejstwem inwentarza.

bezsporne (postanowienie spadkowe z 30 stycznia 2020 r., prawomocne od 7 lutego 2020r.– k. 11, ksero testamentu – k. 153)

Testament, na podstawie którego doszło do nabycia spadku, był kolejnym sporządzonym przez zmarłą.

W pierwszym testamencie własnoręcznym z 15 sierpnia 2012 r. spadkodawczyni zapisała, że dorobek życia przekazuje pozwanemu, a powódkom jako córkom - lokal mieszkalny, położony w C. przy ul. (...) – w ½ udziału każdej z nich. Dodała, że od 5 lat się nią nie zajmują. W testamencie własnoręcznym z 12 lutego 2019 r. podobnie zadysponowała majątkiem, zastrzegając, że nie ma być żadnych zachowków.

fakty przyznane (zob. też testament–k. 154 oraz - k. 5 w aktach SR w C., jak i pozostałe dokumenty tam zgromadzone)

Przed śmiercią od 8 do 20 marca 2019 r. spadkodawczyni przebywała w szpitalu z rozpoznaniem onkologicznym do dalszej diagnostyki, gdzie w wypisie odnotowano planowany zabiegu na 27 marca 2019 r. i wypisanie w stanie ogólnie dobry.

Zmarła w szpitalu 27 marca 2019 r. z rozpoznaniem niewydolności wielonarządowej w przebiegu choroby nowotworowej.

dowód: karata leczenia – k. 456-460, karta zgonu 461-462

W maju 2019 r. powódki wezwały pozwanego o zapłatę dochodzonego zachowku. Mimo przeprowadzonej korespondencji nie doszło do ustalenia spłaty.

bezsporne

Spadkodawczyni była osobą bardzo samodzielną, towarzyską. Realizowała się na polu zawodowym i społecznym.

bezsporne

W rodzinie były zwykły relacje, pomagano sobie- aż do czasu konfliktu (z rękoczynami) między pozwanym a mężem M. O. (1). Kontakt powódek i ich rodzin ze spadkodawczynią ustał w 2007 r.

dowód: zeznania świadków R. O. – k. 418-419, K. O. – k. 419-410, M. O. – k. 420v-421, P. P. – k. 422-423, powódek – k. 509-515

Jej kontakt z pozwanym nigdy nie ustał, ale wobec jego pracy zawodowej częściowo był ograniczony, gdy pozwany przebywał na morzu.

fakty przyznane

Gdy spadkodawczyni była w szpitalu w okresie poprzedzającym śmierć, powódki zostały powiadomione przez pozwanego i jego rodzinę, ale nie poszły na odwiedziny. Wówczas odwiedzał spadkodawczynię pozwany, znajomi.

fakty przyznane

Spadkodawczyni ubolewała, że córki nie przyszły mimo, że zostały powiadomione, ale sama nie skontaktowała się z nimi.

Wcześniej razie potrzeby powódce pomagali znajomi.

dowód: zeznania świadków H. H. - k. 506-507, Z. G. – k. 507-508

Spadkodawczyni była rozczarowana drogą życiową córek, co rzutowało na ich relacje. Miała pretensje do B. P., że związała się z osobą, pozostającą w związku małżeńskim i następnie zawarcia z nią związku małżeńskiego.

dowód: zeznania świadków Z. G. – k. 507-508

Córki miały żal do matki za trudne warunki, w jakich dorastały, ze względu na powierzane im obowiązki, bicie jako metodę wychowawczą. Nadto B. K.-P. ma w pamięci, że matka nie akceptując jej związku, wygoniła ją z domu z siekierą w ręku. One z kolei miały problem z akceptacją jej nowych partnerów, jacy pojawiali się po śmierci ojca i z którymi przychodziła do nich.

Nie poszły ją odwiedzić, gdy była w szpitalu zanim doszło do śmierci, gdyż nie zwróciła się o to bezpośrednio.

Córki wyegzekwowały od spadkodawczyni rozliczenie spadku po ojcu po jego śmierci.

dowód: zeznania powódek – k. 509-515

Spadkodawczyni także była skrupulatna w finansowych rozliczeniach rodzinnych.

fakty przyznane

Sąd uwzględnił powództwo co do zasady, zważając, że:

duża sporność wymaga wpierw rozstrzygnięcia zasady, gdyż może wówczas pozwany racjonalniej podejdzie co do rozliczenia. Spadkodawczyni bowiem nie zastrzegła w testamencie, że wydziedzicza powódki, a więc wobec treści art. 1008 w zw. z art. 1009 kc pozwany nie może skutecznie powołać się na ten zarzut. Pozostawało go zatem tylko ocenić w oparciu o art. 5 kc1, zauważając, że fundamentalna w regulacjach prawa spadkowego jest wola spadkodawcy, należy więc starać się ją odczytywać, a nie doczytywać. Powódki zatem nie musiały nawet podejmować obrony, jak w procesach, gdzie wydziedziczenie jest kwestionowane. Ze względu jednak na regulację art. 5 kc przeprowadzone zostały postępowanie dowodowe i zastrzec należy, że w zakresie niniejszego rozstrzygnięcia nie nastąpiła jego analiza w kontekście wysokości świadczenia i związanych z nim zarzutów (gdyż także tam zgłoszono zastosowanie art. 5 kc).

W zakresie zasady powództwa materiał dowodowy posłużył ustaleniu zasadniczych faktów sporu, którego pokłosiem jest także niniejsza sprawa. Generalnie bowiem wynikał on z subiektywnej oceny jego uczestników, mających swoje różne racje (nie jest to zatem kwestia wiarygodności lub nie, a faktycznie posiadanej wiedzy i jej źródła). Stąd sąd mając na uwadze, że ocenia, czy zasądzenie zachowku byłoby naruszeniem zasad współżycia społecznego, nie stwierdził, by główne zarzuty oparte na ustaniu kontaktu powódek z matką aż do jej śmierci, stanowiły podstawę do oddalenia powództwa o zachowek. Obiektywnie można było stwierdzić, że znaczenie miała także postawa matki, a sytuacja stała się tak bolesna, że nie jest rzeczą sądu, obciążać prawnie powódki faktem, że nie poszły odwiedzić matki przed śmiercią, oczekując na jej sygnał.

W nawiązaniu do zarzutów pozwanego – które jak już wspomniano – wychodziły poza zakres, skoro spadkodawczyni nie dokonała wydziedziczenia (a wcześniej negując zachowek, zapisywała mieszkanie powódkom)- sąd tylko wspomni, że w orzecznictwie i doktrynie jest oczywiste, że w toku procesu można negować zasadność wydziedziczenia. Treść art. 1008 kc - regulującego instytucję wydziedziczenia - wskazuje na przesłanki wymagającą dużej naganności w zachowaniu, złej woli. W przepisie tym użyto słowa „uporczywie” lub uzależniono skutek od popełnienia przestępstwa istotnie godzącego w szczególnie chronione dobra jak życie, zdrowie, wolność, cześć. Przy tym należy mieć na uwadze, że co do zasady przyjęto w naszym systemie zasadność instytucji zachowku. Mając na uwadze argumenty przeciw jej podważaniu, to argumenty za aprobatą są przekonujące, gdyż życie rodzinne to ciąg zdarzeń i ich suma powinna być odpowiednio zważona przy ocenie bezpośrednio stanu, który ma stanowić podstawę wydziedziczenia. Trudno wymagać idealnej postawy przez całe życie, a nawet ustawodawca przewidział, że spadkodawca może przebaczyć (a spadkodawczyni nie wpisała powódek do ostatniego testamentu, ale ich też nie wydziedziczyła, mimo że z wcześniejszych testamentów wynika, że miała wiedzę o instytucji zachowku, a nawet przy wydziedziczeniu – spadkodawca może przebaczyć – art. 1010 kc) .

Wobec powyższego na podstawie art. 318 kpc wydany został wyrok wstępny, uznając zasadę powództwa z art. 991 kc.

1 pozostałe przepisy wskazane w odpowiedzi na pozew są w ogóle poza zakresem badania, gdyż sąd jest związany prawomocnym postanowieniem o nabyciu spadku i ewentualnie w aspekcie art. 5 kc może zapoznać się z innymi pisami spadkodawczyni, mając na względzie, że wiążąca jest ostatnia wola