Treść orzeczenia I C 91/14 - Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Słupsku

I C 91/14 - wyrok z uzasadnieniem Sąd Okręgowy w Słupsku z 2018-07-13

Sygn. I C 91/14

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 lipca 2018 r.

Sąd Okręgowy w Słupsku I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący:	SSO Marek Nadolny
Protokolant:	starszy sekretarz sądowy Beata Cichosz

po rozpoznaniu w dniu 3 lipca 2018 r. w Słupsku

na rozprawie

sprawy z powództwa A. K. (1)

przeciwko I. P. (1)

o zachowek

1. zasądza od pozwanej I. P. (1) na rzecz powódki A. K. (1) kwotę 111.850 zł. (sto jedenaście tysięcy osiemset pięćdziesiąt złotych) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie na wypadek opóźnienia w płatności od dnia 20 maja 2014 roku do dnia zapłaty;

2. oddala powództwo w pozostałym zakresie;

3. nie obciąża pozwanej kosztami procesu;

4. zasądza od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Słupsku na rzecz adwokat D. S. (1) kwotę 4.428 (cztery tysiące czterysta dwadzieścia osiem) złotych brutto tytułem nieopłaconej pomocy prawnej świadczonej na rzecz pozwanej z urzędu.

Na oryginale właściwy podpis

Sygn. akt I C 91/14

UZASADNIENIE

Powódka A. K. (1) w pozwie z dnia 10 marca 2014 roku domagała się zasądzenia od pozwanej I. P. (1) kwoty 200.000 zł. z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz zasądzenia na swoja rzecz kosztów procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu swego żądania wskazała, iż jest córką A. K. (2) – zmarłego dnia 25 listopada 2013 roku. Podała, że zmarły sporządził testament, w którym dokonał jej wydziedziczenia i jednocześnie powołał do całości spadku pozwaną – swoja siostrę. Zarzuciła, iż przyczyny wydziedziczenia podane w testamencie są nieprawdziwe i podane jedynie w celu „utarcia nosa” powódce. Podała, że opiekowała się ojcem, a ich relacje były pozytywne. Podniosła kwestię choroby ojca i jego problemów z pamięcią, jakie pojawiły się po 2012 roku, a nadto brak wsparcia finansowego z jego strony, co skutkowała wytoczeniem powództwa o alimenty. Wreszcie wskazała na związek ojca z M. R. (1), który w jej ocenie nie był dobry dla niego. Jednocześnie przyznała, iż ocena tego związku różniła ją z ojcem. Podkreśliła wreszcie, że wszystkie ewentualne nieporozumienia zostały jej przez ojca wybaczone w czasie, gdy przebywał on w Akademii Medycznej w G.. Uzasadniając wysokość zgłoszonego roszczenia podała, że wartość nieruchomości, której właścicielem był jej ojciec wynosi około 400.000 zł. Ponadto do wartości zachowku doliczyć należy darowiznę dokonaną przez ojca na rzecz pozwanej w 2006 roku (k.2-9).

Powódka została zwolniona w części od kosztów sądowych – powyżej 100 zł. opłaty od pozwu (k.38).

Pozwana zwolniona została również od kosztów sądowych. Ponadto ustanowiony został dla niej pełnomocnik procesowy z urzędu w osobie adwokata (k.90-91).

Postanowieniem z dnia 18 lipca 2014 roku Sąd zawiesił postępowanie w sprawie z uwagi na toczące się postępowanie w przedmiocie stwierdzenia nabycia spadku po ojcu powódki przed Sądem Rejonowym w Słupsku - XV Wydziałem Zamiejscowym w Miastku (k.94).

Pozwana I. P. (1) w odpowiedzi na pozew wniosła o oddalenie powództwa w całości.

Zarzuciła w uzasadnieniu, że żaden akt przebaczenia ze strony A. K. (2) w stosunku do powódki nie nastąpił. Jako główną przyczynę konfliktu pomiędzy powódką, a jej ojcem wskazywała jego związek z M. R. (2). Powódka bowiem tego związku – jak i wcześniejszych – nie akceptowała, żądała jego zakończenia. Pozwana twierdziła, iż to stanowiło powód awantur pomiędzy powódką, jej ojcem. Zarzuciła, że powódka obawiała się tego, że majątek ojca może przypaść komuś innemu niż ona. Wskazywała, iż powódka nie zajmowała się ojcem, nie poczuwała się do opieki nad nim. Jednocześnie, gdy M. R. (2) zamieszkała z ojcem powódki, powódka zażądała przeniesienia na nią całego majątku. Podała, że powódka urządziła awanturę, w czasie której niszczyła i wyrzucała rzeczy. Doszło wówczas do pobicia M. R. (2). W konsekwencji – jak uzasadniała pozwana – ojciec powódki wymienił zamki w drzwiach. Dalej wskazała, że powódka zerwała kontakty z ojcem. Ten w maju 2013 roku poinformował ją, że z powodu stanu zdrowia i niskiej renty, nie będzie mógł wspierać powódki finansowo, co w konsekwencji doprowadziło do wytoczenia przez powódkę powództwa o alimenty. Zarzuciła, że gdy ojciec powódki trafił do szpitala w K., ta nie odwiedziła go. Natomiast w czasie pobytu w Akademii Medycznej w G. oświadczył, że nie życzy sobie wizyt córki, gdyż to przez nią – pozwała go do sądu i nasłała komornika. Nadto podała, iż powódka została skazana wyrokiem sądu za złośliwe niepokojenie pozwanej (k.100-102).

Postanowieniem z dnia 17 maja 2017 roku Sąd podjął zawieszone postępowanie (k.159).

Na rozprawie w dniu 3 lipca 2018 roku powódka cofnęła pozew w sprawie w części powyżej kwoty 119.000 zł. Pozwana na powyższe wyraziła zgodę (k.686-687).

W konsekwencji Sąd umorzył postępowanie w części, a mianowicie co kwoty 81.000 zł. (k.689).

SĄD USTALIŁ, CO NASTĘPUJE

Powódka A. K. (1) jest jedyną córką A. K. (2).

DOWÓD: odpis skrócony aktu urodzenia (k.12), postanowienie Sądu Rejonowego w Miastku z dnia 7 lutego 2017 roku w sprawie (...) z uzasadnieniem (k.148-158).

Powódka zamieszkała u ojca w D. w wieku 13 lat po tym, jak matka mieszkająca na Śląsku przestała się nią zajmować. W roku 2006 A. K. (2) miał ustanowiony nadzór kuratora w związku z przejęciem opieki nad córką – powódką, która zamieszkała z nim po powrocie ze (...) od matki. Mieszkając z ojcem zajmowała się domem, przygotowywała odzież dla ojca, gotowała posiłki, sprzątała dom. Ojciec powódki początkowo pracował jako kierowca samochodu ciężarowego i często przebywał poza domem. Był wobec powódki wymagający. Pozwany realizował również kilkudniowe trasy poza miejscem zamieszkania. W czasie wyjazdów odżywiał się niedbale, miał otyłość brzuszną. Był uzależniony od leków przeciwbólowych, które miały uśmierzyć ból głowy. Powódka mieszkała z ojcem do czasu rozpoczęcia nauki w Technikum Hotelarskim w G.. Mieszkała wówczas w internacie.

Od 2011 roku A. K. (2) pozostawał w związku konkubenckim z M. R. (3).

W dniu 30 grudnia 2011 roku A. K. (2) zawarł umowę o pracę na czas nieokreślony od dnia 1 stycznia 2012 roku. Następnie umowę zmieniono – umowę zawarto na czas określony do dnia 31 października 2015 roku. A. K. (2) miała pracować w charakterze pracownika leśnego z wynagrodzeniem 2.500 zł. miesięcznie.

DOWÓD: umowy o pracę (k.210 i 212), aneks do umowy o pracę (k.211), zaświadczenia (k.213-214) .

Od roku 2010 A. K. (2) wyjeżdżał do Danii, pracując tam „przy choinkach”. W dniu 31 marca 2012 roku u ojca powódki – przebywającego w Danii – doszło do zatrzymania akcji serca. Był reanimowany. Wykonano mu zabieg angioplastyki wieńcowej. Przewieziono go do innego szpitala w Danii, gdzie przebywał do dnia 4 czerwca 2012 roku. Głównym czynnikiem ostrego zawału mięśnia serca, powikłanego nagłym zatrzymaniem krążenia i przedłużoną w czasie reanimacją oddechowo – krążeniową było schorzenie samoistne w postaci powikłań zakrzepowych miażdżyca naczyń krwionośnych.

Pracując w Danii A. K. (2) zarabiał około 4.000 – 5.000 zł.

DOWÓD: zeznanie świadka A. K. (2) (protokół rozprawy z dnia 29-08-2017 roku 02:11:48-01:49:52; k.349v-351).

Wyłącznie powódka pojechała do ojca do szpitala do Danii. Opiekowała się nim, pełniła rolę tłumacza w kontakcie z duńskim personelem. Stamtąd A. K. (2) – w czerwcu 2012 roku – powrócił do kraju.

Po powrocie z Danii musiała uzupełnić braki związane z nieobecnością w szkole. Pomimo tego uzyskała świadectwo z wyróżnieniem.

DOWÓD: zeznanie powódki A. K. (1) (protokół rozprawy z dnia 03-07-2018 roku 00:17:18-01:05:35; k.682-684).

W dniu 5 czerwca 2012 roku trafił do Szpitala w M. – Oddział wewnętrzny. Szpital opuścił w dniu 8 czerwca 2012 roku.

DOWÓD: dokumentacja medyczna (k.13-15, 307, 313, 344), uzasadnienie postanowienia Sądu Rejonowego w Miastku z dnia 7 lutego 2017 roku w sprawie (...) (k.149-158)

Tam był odwiedzany przez członków rodziny – w tym powódkę, która kontynuowała naukę w Technikum Hotelarskim w G.. Powódka odwiedzała ojca w miarę możliwości głównie w weekendy – nie w każdy, w święta.

DOWÓD: zeznanie świadka H. M. (protokół rozprawy z dnia 29-08-2017 roku 00:31:59-01:17:28; k.347-349v), ), zeznanie świadka M. C. (protokół rozprawy z dnia 29-08-2017 roku 01:17:28-01:49:52; k.349v-351), zeznanie świadka J. W. (1) (protokół rozprawy z dnia 29-08-2017 roku 01:53:04-02:11:41; k.351-352), zeznanie świadka B. K. (1) (protokół rozprawy z dnia 29-08-2017 roku 02:33:49-03:03:20; k.353-354), zeznanie świadka M. R. (2) (protokół rozprawy z dnia 26-09-2017 roku 00:48:56-01:36:17; k.419-421), zeznanie świadka M. D. (protokół rozprawy z dnia 26-09-2017 roku 01:36:17-01:53:36; k.421-421v).

Pod nieobecność M. R. (3), pomiędzy A. K. (2), a powódką nie dochodziło do konfliktów.

W dniu 21 czerwca 2012 roku A. K. (2) trafił do szpitala w K., gdzie dokonano wszczepienia mu układu kardiowertera defibrylatora VR – tzw. rozrusznika serca.

Od czerwca tego roku pozwana zaczęła częściej odwiedzać A. K. (2), w tym pozostając z nim na weekend.

DOWÓD: dokumentacja medyczna (k.13-15, 307, 313, 344), uzasadnienie postanowienia Sądu Rejonowego w Miastku z dnia 7 lutego 2017 roku w sprawie (...) (k.149-158).

Był odwiedzany przez członków rodziny – w tym powódkę, jej ówczesnego chłopaka. Pomiędzy powódką, a ojcem nie dochodziło wówczas do żadnych incydentów, spięć.

DOWÓD: zeznanie świadka H. M. (protokół rozprawy z dnia 29-08-2017 roku 00:31:59-01:17:28; k.347-349v).

W wakacje 2012 roku powódka przez dwa tygodnie była u ojca. Pozostały czas spędziła poza granicami kraju – u swego partnera na terenie Niemiec. Unikała spotkań z M. R. (3).

Po zawale spadkodawca ograniczył spożywanie alkoholu, niemniej nie zrezygnował z niego całkowicie. Stał się nadpobudliwy, wybuchowy.

DOWÓD: orzeczenie o stopniu niepełnosprawności z dnia 12-06-2013 roku (k.298), opinia psychologiczna z dnia 21-05-2013 roku (k.298), wywiad z dnia 18-04-2018 roku (k.298). uzasadnienie postanowienia Sądu Rejonowego w Miastku z dnia 7 lutego 2017 roku w sprawie (...) (k.149-158), zeznanie świadka H. M. (protokół rozprawy z dnia 29-08-2017 roku 00:31:59-01:17:28; k.347-349v), zeznanie świadka M. C. (protokół rozprawy z dnia 29-08-2017 roku 01:17:28-01:49:52; k.349v-351), zeznanie świadka J. W. (1) (protokół rozprawy z dnia 29-08-2017 roku 01:53:04-02:11:41; k.351-352), zeznanie świadka A. K. (2) (protokół rozprawy z dnia 29-08-2017 roku 02:11:48-01:49:52; k.349v-351).

Orzeczeniem z dnia 17 września 2012 roku A. K. (2) uznany został za całkowicie niezdolnego do pracy do dnia 30 września 2013 roku, a orzeczeniem z dnia 8 listopada 2012 roku ustalono, że nie jest on niezdolny do samodzielnej egzystencji. Następnie orzeczeniem z dnia 4 września 2013 roku uznany został z całkowicie niezdolnego do pracy do dnia 30 września 2016 roku.

DOWÓD: orzeczenia lekarza orzecznika ZUS (k.271, 272, 273).

U A. K. (2) pojawiały się kłopoty z pamięcią, zapominał zażywać przepisane mu leki.

DOWÓD: zeznanie świadka H. M. (protokół rozprawy z dnia 29-08-2017 roku 00:31:59-01:17:28; k.347-349v), zeznanie świadka A. K. (2) (protokół rozprawy z dnia 29-08-2017 roku 02:11:48-01:49:52; k.349v-351).

W styczniu 2013 roku M. R. (3) wprowadziła się do A. K. (2) wraz ze swoim synem. Nie spotkało się to z akceptacją powódki. Powódka nie akceptowała tego związku i wcześniejszego, co rodziło konflikty pomiędzy powódką, a jej ojcem.

DOWÓD: uzasadnienie postanowienia Sądu Rejonowego w Miastku z dnia 7 lutego 2017 roku w sprawie (...) (k.149-158), zeznanie świadka H. M. (protokół rozprawy z dnia 29-08-2017 roku 00:31:59-01:17:28; k.347-349v), zeznanie świadka M. C. (protokół rozprawy z dnia 29-08-2017 roku 01:17:28-01:49:52; k.349v-351), zeznanie świadka J. W. (1) (protokół rozprawy z dnia 29-08-2017 roku 01:53:04- 02:11:41; k.351-352), zeznanie świadka P. P. (protokół rozprawy z dnia 26-09-2017 roku 00:09:32-00:36:49; k.416v-418), zeznanie świadka D. S. (2) (protokół rozprawy z dnia 26-09-2017 roku 01:13:14-01:36:17; k.420-421), zeznanie świadka M. D. (protokół rozprawy z dnia 26-09-2017 roku 01:36:17-01:53:36; k.421-421v), zeznanie świadka T. C. (protokół rozprawy z dnia 07-11-2017 roku 00:05:16-00:32:57; k.454v-455v), zeznanie świadka T. K. (1) (protokół rozprawy z dnia 07-11-2017 roku 00:32:57-01:22:04; k.455v-457v), zeznanie świadka J. W. (2) (protokół rozprawy z dnia 07-11-2017 roku 01:40:10-01:53:07; k.458v-459), zeznanie świadka B. K. (2) (protokół posiedzenia z dnia 09-01-2018 roku przed Sądem Rejonowym w Gdyni, 00:01:35-00:39:03; k.502), zeznanie powódki A. K. (1) (protokół rozprawy z dnia 03-07-2018 roku 00:17:18-01:05:35; k.682-684), zeznanie pozwanej I. P. (1) (protokół rozprawy z dnia 03-07-2018 roku 01:05:35-01:51:22; k.684-686).

Również na początku 2013 roku doszło do wizyty powódki, T. K. (2), H. M. (ciotki powódki) i A. L. u A. K. (2). Doszło wówczas do kłótni pomiędzy powódką, a M. R. (2) oraz A. K. (2). Przyczyną kłótni było m.in. zajęcie przez syna M. R. (2) pokoju, który dotychczas zajmowała powódka, wystawienie do garażu m.in. jej kwiatka.

DOWÓD: zeznanie świadka H. M. (protokół rozprawy z dnia 29-08-2017 roku 00:31:59-01:17:28; k.347-349v), zeznanie świadka M. C. (protokół rozprawy z dnia 29-08-2017 roku 01:17:28-01:49:52; k.349v-351), zeznanie świadka J. W. (1) (protokół rozprawy z dnia 29-08-2017 roku 01:53:04-02:11:41; k.351-352), zeznanie świadka T. K. (1) (protokół rozprawy z dnia 07-11-2017 roku 00:32:57-01:22:04; k.455v-457v), zeznanie świadka J. W. (2) (protokół rozprawy z dnia 07-11-2017 roku 01:40:10-01:53:07; k.458v-459), zeznanie powódki A. K. (1) (protokół rozprawy z dnia 03-07-2018 roku 00:17:18-01:05:35; k.682-684).

W czasie rozmów zwracano A. K. (2) uwagę, iż postępuje pochopnie godząc się na wspólne zamieszkiwanie z M. R. (2), wskazywano na niesprawiedliwe traktowania córki.

Pomiędzy powódką a jej ojcem dochodziło do nieporozumień, kłótni w okresie dorastania powódki, później na tle możliwości finansowych spadkodawcy po zawale z 2012 roku i oczekiwań powódki w zakresie finansowania jej nauki, materialnego zapewnienia jej bytu. Dotyczyły także one używania przez ojca powódki alkoholu, braku dbałości o zdrowie.

DOWÓD: uzasadnienie postanowienia Sądu Rejonowego w Miastku z dnia 7 lutego 2017 roku w sprawie (...) (k.149-158), zeznanie świadka H. M. (protokół rozprawy z dnia 29-08-2017 roku 00:31:59-01:17:28; k.347-349v), zeznanie świadka M. C. (protokół rozprawy z dnia 29-08-2017 roku 01:17:28-01:49:52; k.349v-351), zeznanie świadka J. W. (1) (protokół rozprawy z dnia 29-08-2017 roku 01:53:04- 02:11:41; k.351-352), zeznanie świadka P. P. (protokół rozprawy z dnia 26-09-2017 roku 00:09:32-00:36:49; k.416v-418), zeznanie świadka M. D. (protokół rozprawy z dnia 26-09-2017 roku 01:36:17-01:53:36; k.421-421v), zeznanie świadka W. Z. (protokół rozprawy z dnia 26-09-2017 roku 01:53:36-02:06:20; k.421v-422), zeznanie świadka T. K. (1) (protokół rozprawy z dnia 07-11-2017 roku 00:32:57-01:22:04; k.455v-457v), zeznanie powódki A. K. (1) (protokół rozprawy z dnia 03-07-2018 roku 00:17:18-01:05:35; k.682-684), zeznanie pozwanej I. P. (1) (protokół rozprawy z dnia 03-07-2018 roku 01:05:35-01:51:22; k.684-686).

A. K. (2) dorabiał pracując jako kierowca dla S. B. trudniącego się handlem obwoźnym.

DOWÓD: uzasadnienie postanowienia Sądu Rejonowego w Miastku z dnia 7 lutego 2017 roku w sprawie (...) (k.149-158), zeznanie świadka T. C. (protokół rozprawy z dnia 07-11-2017 roku 00:05:16-00:32:57; k.454v-455v), zeznanie świadka T. K. (1) (protokół rozprawy z dnia 07-11-2017 roku 00:32:57-01:22:04; k.455v-457v), zeznanie świadka J. W. (2) (protokół rozprawy z dnia 07-11-2017 roku 01:40:10-01:53:07; k.458v-459).

A. K. (2) uzyskiwał dochód z wydzierżawiania ziemi.

DOWÓD: zeznanie świadka T. K. (1) (protokół rozprawy z dnia 07-11-2017 roku 00:32:57-01:22:04; k.455v-457v).

W maju 2013 roku – gdy powódka zdawała egzaminy maturalne. A. K. (2), H. M., Monka C. kontaktowali się ze sobą, rozmawiali o powódce, o testamencie.

Ojciec powódki A. K. (2) sporządził dnia 8 maja 2013 roku testament – w formie aktu notarialnego – w którym dokonał wydziedziczenia swojej córki – powódki. Jako przyczynę wydziedziczenia podał wielokrotne dopuszczania się obrazy czci względem spadkodawcy, uporczywe niedopełnianie względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych polegających na wszczynaniu ciągłych awantur, poniżaniu i ubliżaniu spadkodawcy, grożeniu mu oraz ciągłym żądaniu pieniędzy, a nawet żądaniu przepisania na nią całego majątku „w trybie natychmiastowym”. Ponadto obrzucanie go przez powódkę przekleństwami, wyzywanie od debili, idiotów, chamów, prymitywów, wykrzykiwanie, że wstydzi się takiego ojca i jego nazwiska, grożenie mu, że go zniszczy i ubezwłasnowolni, nie okazywanie należnego szacunku, troski oraz jakichkolwiek normalnych uczuć i mimo ciężkiej choroby – spadkodawca przeszedł dwa zawały serca i wszczepiono mu rozrusznik serca – nękanie spadkodawcy swoimi roszczeniami pieniężnymi i majątkowymi oraz opisywanym zachowaniem, co negatywnie wpływało na stan jego zdrowia. Spadkodawca oświadczył w testamencie, iż nie akceptuje powyższego zachowania córki, które spowodowało całkowite ustanie między nimi więzi rodzinnej i uczuciowej i nie może przebaczyć jej takiego zachowania.

Testament został zarejestrowany w Notarialnym Rejestrze Testamentów.

DOWÓD: testament sporządzony przed notariuszem w M. A. D. (1) rep. A numer (...) z dnia 8-05-2013 roku (k.30-31), informacja o zarejestrowaniu testamentu (k.33).

Powódka zdała maturę uzyskując bardzo dobre wyniki.

Okoliczności bezsporne.

Jesienią 2013 roku opiekowała się jej synem M. R. (3), gdy ona wyjechała do pracy do (...).

DOWÓD: zeznanie powódki A. K. (1) (protokół rozprawy z dnia 03-07-2018 roku 00:17:18-01:05:35; k.682-684), uzasadnienie postanowienia Sądu Rejonowego w Miastku z dnia 7 lutego 2017 roku w sprawie (...) (k.149-158)

Powódka prowadziła też z ojcem korespondencję za pomocą krótkich wiadomości tekstowych.

DOWÓD: wydruk połączeń i wiadomości (k.105-114).

Powódka otrzymała od ojca w roku 2013 przelewy gotówki w kwotach: 350 zł. i 600 zł. w styczniu, 50 zł. w lutym, 350 zł. w marcu, 400 zł. i 60 zł. w kwietniu, 350 zł. w maju, 50 zł. w czerwcu, 50 zł. w lipcu.

DOWÓD: potwierdzenia przelewów (k.115-123).

Były okresy, w których powódka nie otrzymywała pieniędzy od ojca. Gdy nie otrzymywała pieniędzy od ojca, korzystała z pomocy rodziny, swego partnera. Nie prowokowała kłótni z ojcem, ale mogła w rozmowie podnieść na niego głos. Ojciec potrafił w rozmowie odnieść się do niej wulgarnie. Bywały między nimi kłótnie i sprzeczki. Bywały okresy lepsze i gorsze. Powódka przeżywała te sytuacje, płakała.

DOWÓD: zeznanie świadka D. N. (protokół rozprawy z dnia 29-08-2017 roku 00:08:52-00:22:56; k.346v-347), zeznanie świadka H. M. (protokół rozprawy z dnia 29-08-2017 roku 00:31:59-01:17:28; k.347-349v), zeznanie świadka M. C. (protokół rozprawy z dnia 29-08-2017 roku 01:17:28-01:49:52; k.349v-351), zeznanie świadka B. K. (1) (protokół rozprawy z dnia 29-08-2017 roku 02:33:49-03:03:20; k.353-354), zeznanie świadka D. S. (2) (protokół rozprawy z dnia 26-09-2017 roku 01:13:14-01:36:17; k.420-421), zeznanie świadka M. D. (protokół rozprawy z dnia 26-09-2017 roku 01:36:17-01:53:36; k.421-421v), zeznanie świadka T. C. (protokół rozprawy z dnia 07-11-2017 roku 00:05:16-00:32:57; k.454v-455v), zeznanie świadka T. K. (1) (protokół rozprawy z dnia 07-11-2017 roku 00:32:57-01:22:04; k.455v-457v), zeznanie powódki A. K. (1) (protokół rozprawy z dnia 03-07-2018 roku 00:17:18-01:05:35; k.682-684).

S. B. i W. Z. słyszeli od A. K. (2), iż powódka miała do niego odnosić się w sposób wulgarny.

DOWÓD: zeznanie świadka S. B. (protokół rozprawy z dnia 26-09-2017 roku 00:36:49-00:48:56; k.418-418v), zeznanie świadka W. Z. (protokół rozprawy z dnia 26-09-2017 roku 01:53:36-02:06:20; k.421v-422).

Powódka w roku 2013 przyjęta została na studia stacjonarne na Uniwersytecie G., Wydziale Filologicznym, kierunek filologia germańska. Koszt pobytu powódki w internacie z wyżywieniem wynosił od października 2013 roku 450 zł. miesięcznie.

Powódka wytoczyła przeciwko ojcu powództwo o alimenty w dniu 5 sierpnia 2018 roku. W dniu 4 września 2013 roku Sąd udzielił powódce zabezpieczenia, nakazując A. K. (2) do łożenia kwoty po 500 zł. miesięcznie na rzecz powódki. A. K. (2) wniósł zażalenie na powyższe postanowienie. Nie doszło do wyegzekwowania na rzecz powódki żadnej kwoty. Postępowanie zażaleniowe oraz sprawa o alimenty zostały umorzone z uwagi na śmierć A. K. (2).

A. K. (2) od października 2013 roku otrzymywał świadczenie rentowe w wysokości 717,35 zł.

M. R. (2) zarejestrowana byłą w PUP w B. od 12 czerwca 2013 roku do 29 września 2013 roku jako osoba bezrobotna bez prawa do zasiłku.

Okoliczności bezsporne.

A. K. (2) w okresie od listopada 2012 roku do marca 2013 roku otrzymywał miesięcznie z (...) w M. świadczenie pieniężne w wysokości 150 zł miesięcznie, w kwietniu 2013 roku 50 zł., w maju i czerwcu 150 zł., a od sierpnia do października 2013 roku w wysokości 100 zł. miesięcznie. Ponadto otrzymywał z funduszu alimentacyjnego na powódkę – do ukończenia przez nią 18-go roku życia świadczenie w wysokości 280 zł. od lipca 2009 roku do września 2010 roku, marca 2010 do września 2010 roku. Jednocześnie pobierał zasiłek rodzinny na powódkę w wysokości 64 zł. od grudnia 2007 roku do sierpnia 2008 roku, od października 2008 roku do sierpnia 2009 roku, od października 2008 roku do września 2009 roku, oraz 3 krotnie w tym okresie kwotę po 100 zł. Przyznano mu również dodatek do zasiłku rodzinnego na powódkę w wysokości 90 zł. miesięcznie w okresie od września 2009 roku do października 2009 roku, zasiłek rodzinny w kwocie 91 zł. od listopada 2009 roku do października 2010 roku, jednorazowy dodatek w wysokości 100 zł. na rozpoczęcie roku szkolnego w 2009 roku, dodatek do zasiłku rodzinnego w wysokości 90 zł. miesięcznie w okresie od listopada 2009 roku do czerwca 2010 roku, od 1 września 2010 roku do października 2010 roku. W dalszym okresie pobrał zasiłek rodzinny w kwocie 91 zł. od listopada 2010 roku do sierpnia 2011 roku, w wysokości 98 zł. od września 2011 roku do października 2011 roku, jednorazowy dodatek w wysokości 100 zł., dodatek do zasiłku rodzinnego w wysokości 90 zł. w okresie od listopada 2011 roku do czerwca 2011 roku – decyzje te następnie zmieniono przyznając - zasiłek rodzinny w kwocie 91 zł. od stycznia 2011 roku do sierpnia 2011 roku, w wysokości 98 zł. od września 2011 roku do października 2011 roku, jednorazowy dodatek w wysokości 100 zł., dodatek do zasiłku rodzinnego w wysokości 90 zł. w okresie od stycznia 2011 roku do czerwca 2011 roku. Jednakże decyzją z dnia 28 ;lutego 2011 roku świadczenie rodzinne za okres października 2011 roku w wysokości 91 zł. uznano za nienależne, podobnie jak dodatek do świadczenia rodzinnego z ten sam okres w wysokości 90 zł.

DOWÓD: decyzje ZUS (k.276-295).

W dniu 21 października 2013 roku A. K. (2) trafił ponownie do szpitala w M.. Stamtąd przeniesiono go w dniu 25 października 2013 roku do szpitala w K., a następnie w dniu 5 listopada 2013 roku – z uwagi na pogarszający się stan zdrowia – do Kliniki (...) w G., gdzie przebywał do chwili śmierci. Do dnia 22 listopada 2013 roku był z nim kontakt logiczno – słowny. Był odwiedzany przez członków rodziny.

DOWÓD: dokumentacja medyczna (k.13-15, 307, 313, 344), uzasadnienie postanowienia Sądu Rejonowego w Miastku z dnia 7 lutego 2017 roku w sprawie (...) (k.149-158), zeznanie świadka M. C. (protokół rozprawy z dnia 29-08-2017 roku 01:17:28-01:49:52; k.349v-351), zeznanie świadka J. W. (1) (protokół rozprawy z dnia 29-08-2017 roku 01:53:04-02:11:41; k.351-352), zeznanie świadka B. K. (1) (protokół rozprawy z dnia 29-08-2017 roku 02:33:49-03:03:20; k.353-354), zeznanie powódki A. K. (1) (protokół rozprawy z dnia 03-07-2018 roku 00:17:18-01:05:35; k.682-684).

A. K. (2) w czasie pobytu w Akademii Medycznej w G. skontaktował się z powódką, prosząc ją o spotkanie. Powódka udała się do ojca, odwiedzała go w szpitalu. Rozmawiali ze sobą. Powódka „doładowywała” telefon komórkowy ojca, by mogli do siebie dzwonić. Ojciec nie wyjaśnił powódce dlaczego jej rzeczy zostały wystawione do garażu – nie lubił odpowiadać na trudne pytania.

DOWÓD: zdjęcia (k.170-174), zeznanie świadka D. N. (protokół rozprawy z dnia 29-08-2017 roku 00:08:52-00:22:56; k.346v-347), zeznanie świadka H. M. (protokół rozprawy z dnia 29-08-2017 roku 00:31:59-01:17:28; k.347-349v), zeznanie świadka M. C. (protokół rozprawy z dnia 29-08-2017 roku 01:17:28-01:49:52; k.349v-351), zeznanie świadka B. K. (1) (protokół rozprawy z dnia 29-08-2017 roku 02:33:49-03:03:20; k.353-354), zeznanie świadka B. K. (1) (protokół rozprawy z dnia 29-08-2017 roku 02:33:49-03:03:20; k.353-354), zeznanie świadka T. K. (1) (protokół rozprawy z dnia 07-11-2017 roku 00:32:57-01:22:04; k.455v-457v), zeznanie powódki A. K. (1) (protokół rozprawy z dnia 03-07-2018 roku 00:17:18-01:05:35; k.682-684).

A. K. (2) zmarł dnia 25 listopada 2013 roku.

DOWÓD: odpis skrócony aktu zgonu (k.11).

A. K. (2) był właścicielem nieruchomości położonej w D., Gmina M., składającej się z działek o numerach (...) o łącznej powierzchni 5,7635 ha, dla której prowadzona była księga wieczysta (...).

DOWÓD: odpis księgi wieczystej (...) (k.18-29).

A. K. (2) darował pozwanej w dniu 20 grudnia 2003 roku zabudowaną działkę gruntu oznaczoną jako numer (...) o powierzchni 0,0202 ha położoną w D..

DOWÓD: umowa darowizny z dnia 20-12-2003 roku rep. A nr (...) sporządzona przed notariuszem w B. R. Ł. (k.183-186).

Powódka uznana została wyrokiem Sądu Rejonowego w Słupsku XVI Wydziału Zamiejscowego Wydziału Karnego w M. z dnia 19 marca 2014 roku w sprawie(...) za winną wykroczenia z art. 107 k.k. polegającego na złośliwym niepokojeniu w okresie od 30 sierpnia 2013 roku do 27 listopada 2013 roku pozwanej poprzez wysyłanie krótkich wiadomości tekstowych telefonowaniu.

DOWÓD: odpis wyroku Sądu Rejonowego w Słupsku XVI Wydziału Zamiejscowego Wydziału Karnego w M. z dnia 19 marca 2014 roku w sprawie (...) (k.104 oraz k.10 akt (...) Sądu Rejonowego w Słupsku XVI Wydziału Zamiejscowego Wydziału Karnego w M. ).

Postanowieniem z dnia 7 lutego 2017 roku wydanym w sprawie (...) Sąd Rejonowy w Miastku stwierdził, że pozwana I. P. (1) nabyła spadek po A. K. (2) na mocy testamentu notarialnego w całości.

W maju 2013 roku u A. K. (2) można było rozpoznać zespół amnestyczny polietiologiczny o łagodnym nasileniu oraz organiczne zaburzenie osobowości i nastroju, a także Zespół (...). Zespół amnestyczny ujawniał się w postaci niskich zdolności w zakresie uczenia się językowego, pamięci werbalnej oraz rozumienia werbalnego i problemach ze zrozumieniem materiału werbalnego i zapamiętaniem go, a także słaba koordynacją wzrokowo – ruchową w zakresie funkcji grafo – motorycznych oraz zaburzeniami w zakresie pamięci wzrokowej i zaburzeniami planowania ujawnianymi na materiale wzrokowym. Organiczne zaburzenia osobowości powodowały u A. K. (2) zmienne zachowania emocjonalne, charakteryzujące się zmiennością, łatwym przechodzeniem od stanu rozdrażnienia i krótkotrwałych wybuchów złości i agresji, zaburzeniami procesów poznawczych w postaci nadmiernej podejrzliwości, wrogości oraz zaspokajaniem potrzeb bez zważania na następstwa i społeczne zasady. Zespół (...) powodował i A. K. (2) zmiany w schematach myślowych, tzw. system iluzji i zaprzeczeń. Miał problem z alkoholem, łącznie z ciągami alkoholowymi, trwającymi do 2 tygodni, szczególnie po opuszczeniu go przez żonę - wraz z małoletnią wówczas powódką - w 2003 roku. 12 czerwca 2013 roku A. K. (2) zaliczony został do stopnia niepełnosprawności umiarkowanego.

W roku 2006 A. K. (2) miał ustanowiony nadzór kuratora w związku z przejęciem opieki nad córką – powódką, która zamieszkała z nim po powrocie ze (...) od matki.

DOWÓD: postanowienie Sądu Rejonowego w Miastku z dnia 7 lutego 2017 roku w sprawie (...) z uzasadnieniem (k.148-158), orzeczenie o stopniu niepełnosprawności z dnia 12-06-2013 roku (k.298), opinia psychologiczna z dnia 21-05-2013 roku (k.298), wywiad z dnia 18-04-2018 roku (k.298).

Pomiędzy członkami rodziny stron istnieje konflikt wiążący się z dokonanym rozporządzeniem testamentowym A. K. (2).

Wyrokiem Sądu Rejonowego w Słupsku XVI Zamiejscowego Wydziału Karnego z dnia 11 grudnia 2014 roku w sprawie (...) M. K. i P. K. uznani zostali winnymi wzięciu udziału w pobiciu P. P., w czym działali wspólnie i w porozumieniu, uderzali go rękami, kopali po całym ciele.

Okoliczności bezsporne.

Świadkowie zeznający w niniejszej sprawie składali również zeznania przed Sądem Rejonowym w Miastku w sprawie o stwierdzenie n nabycia spadku.

DOWÓD: protokoły rozpraw (k.387-404).

Wartość rynkowa nieruchomości spadkodawcy wynosi: niezabudowanej działki gruntu nr (...) - 4.300 zł., niezabudowanej działki gruntu nr (...) - 56.400 zł., niezabudowanej działki gruntu nr (...) - 2.900 zł., zadrzewionej i zakrzewionej działki gruntu nr (...) - 18.900 zł., zadrzewionej i zakrzewionej działki gruntu nr (...) - 14.700 zł., nieruchomości zabudowanej budynkiem mieszkalnym i gospodarczymi działki gruntu nr (...) - 99.100 zł., niezabudowanej działki gruntu nr (...) - 9.400 zł. Natomiast wartość nieruchomości darowanej pozwanej przez A. K. (2) według stanu na chwile dokonania darowizny – zabudowana budynkiem mieszkalnym nieruchomość gruntowa oznaczona jako działka nr (...) - 18.000 zł.

DOWÓD: opinia biegłej A. D. (2) (k.520-609).

SĄD ZWAŻYŁ, CO NASTĘPUJE

Powództwo zasługiwało co do zasady na uwzględnienie.

Powyższy stan faktyczny był w części bezsporny i znalazł potwierdzenie w treści złożonych przez strony dokumentów, przesłuchanych świadków oraz stron. Powyższe okoliczności były dodatkowo dowodzone były dokumentami, co do prawdziwości których nie były składane żadne zastrzeżenia. W ocenie Sądu, złożone przez strony dokumenty – w zakresie objętym ustaleniami faktycznymi tworzyły spójną i logiczną całość, wzajemnie się uzupełniając. Nie zawierały informacji sprzecznych bądź wzajemnie się wykluczających. Znajdowały również częściowe potwierdzenie w zeznaniach świadków i stron. W konsekwencji Sąd uznał je za wiarygodne. Wyjątkiem są wydruki wiadomości tekstowych przesyłanych pomiędzy powódką i jej ojcem - wydruk połączeń i wiadomości na k.105-114. Zdaniem Sądu potwierdzają one wyłącznie tą okoliczność, iż powódka z ojcem kontakt ten utrzymywała. Natomiast wybiórcze przedstawienie ich treści uniemożliwia obiektywną ocenę całego przebiegu korespondencji, okoliczności w jakich takie a nie inne stwierdzenia padły, co, jakie wcześniejsze wypowiedzi czy zachowania je spowodowały, czy któraś ze stron świadomie lub nie, nie sprowokowała wypowiedzi drugiej strony.

Za wiarygodne – w zakresie zgodnym z dokonanymi ustaleniami faktycznymi - Sąd uznał również zeznania przesłuchanych w sprawie świadków: H. M., M. C., J. W. (1), A. K. (2), B. K. (1), A. K. (1), T. K. (1), T. C., J. W. (2), M. R. (2), P. P., D. S. (2), M. D., S. B., W. Z., A. L., B. K. (2). Były one bowiem w tym zakresie jasne, spójne i logiczne. Ponadto wzajemnie się uzupełniały i stanowiły istotne uzupełnienie faktów wynikających z przedłożonych przez strony oraz uzyskanych przez Sąd dokumentów. Zeznania w powołanym zakresie nie zawierały informacji sprzecznych, wzajemnie się wykluczających.

Sąd nie doszukał się w tych zeznaniach nieprawdy, nie pojawiły się też powody do takiej podejrzliwości. Wewnętrzne przekonanie z uwzględnieniem wskazań wiedzy oraz doświadczenia życiowego nakazują przyjąć, iż zwykłą normą postępowania ludzi, jest wierzyć w to, co dana osoba mówi, chyba że okaże się, iż ktoś na to zaufanie nie zasługuje. Sąd analizując zebrany w sprawie materiał dowodowy uznał, iż zeznania świadków na przymiot wiarygodności zasługują w powyższym zakresie. Zeznania przedstawiały okoliczności związane z życiem i relacjami rodzinnymi powódki i jej ojca, ich sytuacje majątkowe, to w jaki sposób powód gospodarzył swoimi środkami finansowymi, jego zachowanie relacje nie tylko z powódką, ale również pozostałych członków rodziny, znajomych.

Wskazać w tym miejscu należy na zeznania świadka T. K. (1), który nie miał – jako były już partner powódki – żadnego interesu w złożeniu nieprawdziwych zeznań. W ocenie Sądu świadek ten z dystansem przedstawiał relacje powódki z ojcem, okoliczności w jakich do poszczególnych zdarzeń między nimi dochodziło.

Sąd w części odmówił wiarygodności świadkom M. R. (2), P. P., D. S. (2), M. D., S. B., W. Z., A. L., B. K. (2). Wskazać należy, że D. S. (2) wiedzę o – w jej ocenie rażąco negatywnym zachowaniu powódki, obraźliwych słów jakie kierować miała wobec ojca - czerpała od pozwanej. Nie była bezpośrednim świadkiem takich zachowań. Również S. B. i W. Z. wiedzę o wulgarnych zachowaniu powódki wobec ojca czerpali ze słyszenia. Świadek M. D. zeznawała o częstych kłótniach powódki z ojcem, chociaż powódka często nie przyjeżdżała do ojca. W zeznaniach B. K. (2) zawartych jest wiele domysłów świadka, nie była ona przy opisywanych zdarzenia obecna, zna je z relacji osób trzecich. Pogorszenie stanu zdrowia ojca powódki wiążę ze sprawą egzekucyjną – przy braku dowodów na poparcie takiej tezy. Przeplata relacje z różnych okresów życia powódki i jej ojca – często dość odległych, podaje informacje niezwiązane ze sprawą, dotyczące np. matki powódki, dokładnie nie pamięta kiedy zdarzenia o których mówi miały miejsce. Zdaniem Sądu gdyby relacje pomiędzy powódką, a jej ojcem były bardzo złe – tak jak je opisują powyżsi świadkowie, ojciec dokumentowałby pomoc finansową dla córki i nie dawał jej pieniędzy „do ręki”. Ponadto zeznania tych świadków były sprzeczne z zeznaniami pozostałych świadków, które sąd uznał za wiarygodne, pozostawały w sprzeczności z ustaleniami dokonanymi w uzasadnieniu postanowienia przez Sąd Rejonowy w Miastku w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku oraz dokumentami – dokumentacją medyczną w tym opinią psychologiczną. Z dokumentów tych wynika, iż u ojca powódki rozpoznano zespół amnestyczny polietiologiczny o łagodnym nasileniu - ujawniający się w postaci niskich zdolności w zakresie uczenia się językowego, pamięci werbalnej oraz rozumienia werbalnego i problemach ze zrozumieniem materiału werbalnego i zapamiętaniem go - oraz organiczne zaburzenie osobowości i nastroju, a także Zespół (...). Wynikała z dokumentów także słaba koordynacją wzrokowo – ruchową w zakresie funkcji grafo – motorycznych oraz zaburzenia w zakresie pamięci wzrokowej i zaburzenia planowania. Organiczne zaburzenia osobowości powodowały u ojca powódki zmienne zachowania emocjonalne, charakteryzujące się zmiennością, łatwym przechodzeniem od stanu rozdrażnienia i krótkotrwałych wybuchów złości i agresji, zaburzeniami procesów poznawczych w postaci nadmiernej podejrzliwości, wrogości oraz zaspokajaniem potrzeb bez zważania na następstwa i społeczne zasady.

Zespół (...) powodował i A. K. (2) zmiany w schematach myślowych, tzw. system iluzji i zaprzeczeń. Miał on problem z alkoholem. Na nienajlepszą kondycje zdrowotna A. K. (2) wskazuje i to, że został zaliczony do stopnia niepełnosprawności umiarkowanego. Wreszcie na kłopoty z pamięcią wskazywali również przesłuchani w sprawie świadkowie podając, iż zapominał on o przyjmowaniu leków.

Świadkowie potrafili wskazywać na uporczywe wulgarne zachowania powódki nie zważając na fakt, iż większość czasu z uwagi na naukę spędzała ona poza domem. Jej zachowanie oceniali w oderwaniu od jej wieku, warunków w jakich się wychowywała.

Zdaniem sądu świadkowie uogólniali, generalizowali pojedyncze zaobserwowane zachowania powódki czy jej ojca, wyrywali je z kontekstu.

Zgodnie z art. 299 k.p.c. jeżeli po wyczerpaniu środków dowodowych lub w ich braku pozostały niewyjaśnione fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy, sąd dla wyjaśnienia tych faktów może dopuścić dowód z przesłuchania stron. Dowód z przesłuchania stron jest w zasadzie tzw. dowodem „posiłkowym”, czyli przeprowadzanym tylko wtedy, gdy za pomocą innych środków dowodowych nie można uzyskać wyjaśnienia faktów istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy.

Niewątpliwie w okolicznościach przedmiotowej sprawy zeznania stron, stanowiły istotne uzupełnienie zebranego w sprawie materiału dowodowego. Mogły przyczynić się do wyjaśnienia okoliczności zachowań powódki, jej ojca, przedstawienia powodów takich a nie innych reakcji powódki, pozwanego.

Pomimo tego, Sąd z ostrożnością oceniał zeznania stron. Strony są wprawdzie osobami najlepiej zorientowanymi w rzeczywistym stanie faktycznym sprawy, jednakże bezpośrednie zainteresowanie wynikiem postępowania sądowego wpływa równocześnie na ujawnianie przez strony wiadomości, może spowodować świadome lub nieświadome ich zniekształcenie, a nawet zatajenie.

Wypowiedź dowodową stron, Sąd potraktował jako uzupełnienie zebranego materiału dowodowego. Strony – na co wskazano wyżej - były niewątpliwie bezpośrednio zainteresowanymi wynikiem postępowania. Dlatego Sąd uznał te zeznania za wiarygodne w zakresie w jakim udało się te zeznania powiązać chociażby pośrednio w logiczną całość z innymi dowodami, potwierdzić, uzupełnić, zweryfikować. W niniejszej sprawie zeznania stron znajdowały częściowe oparcie w zeznaniach świadków, dowodach z dokumentów, stanowiąc ich uzupełnienie.

Podkreślić należy, że Sąd odmówił wiarygodności zeznaniom pozwanej także z przyczyn, na jakie wskazywał odnosząc się do zeznań świadków. Pozwana formułowała kategoryczne wnioski co do kwestii używania przez ojca powódki alkoholu w oderwaniu od okoliczności wynikających z zebranych w sprawie dokumentów i wiarygodnych zeznań świadków. Zdaniem Sądu zbyt uogólniała zaobserwowane oderwane w czasie zachowania powódki czy jej ojca, oceniała je bez kontekstu w jakim miały one miejsce.

W pierwszej kolejności odnieść się należy do podniesionego zarzutu wydziedziczenia pozwanej, co w przypadku uznania owego zarzuty za uzasadniony, skutkowałoby oddaleniem niniejszego powództwa.

Stosownie bowiem do art. 1008 k.c. spadkodawca może w testamencie pozbawić zstępnych, małżonka i rodziców zachowku (wydziedziczenie), jeżeli uprawniony do zachowku:

1) wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego;

2) dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci;

3) uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.

Na gruncie niniejszej sprawy spadkodawca dokonał wydziedziczenia w testamencie powołując się na okoliczności, które rozpatrywać można w kategoriach przyczyn wymienionych w punkcie 1 i 3 art. 1008 k.c.

Zdaniem Sądu, zebrany w sprawie materiał dowodowy daje podstawy do przyjęcia, że okoliczności wydziedziczenia nie nastąpiły.

Wydziedziczenie to pozbawienie prawa do zachowku. Zachowek ma znaczenie moralne i wiąże się z ochroną rodziny. Dopiero naruszenie obowiązków rodzinnych ciążących na uprawnionych do zachowku w stosunku do spadkodawcy pociąga za sobą zniesienie ich ochrony. Podstawą wydziedziczenia może być jednak tylko jedna z podstaw wskazanych w ustawie. Pozbawienie prawa do zachowku ma - co do zasady - charakter karny i jest sankcją prywatną za określone, nieetyczne zachowanie uprawnionego. Zastosowanie tej sankcji, jaka ma charakter hańbiący dla wydziedziczanego, podstawy wydziedziczenia zostają bowiem ujawnione na zewnątrz. Dlatego zachowanie uprawnionego do zachowku musi stanowić poważne naruszenie więzi ze spadkodawcą i być zawinione.

Zachowanie uprawnionego, aby stanowiło podstawę wydziedziczenia, musi być obiektywnie naganne, jednakże ocena musi być ponadto zindywidualizowana i odniesiona do określonej rodziny. Postępowanie sprzeciwia się przy tym woli spadkodawcy, a więc jest tego rodzaju, że narusza zasady uznawane przez spadkodawcę. Istotne jest tylko takie naruszenie, które sprzeciwia się ogólnym, obiektywnie ocenianym zasadom współżycia społecznego. O tym, co jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, decyduje sąd.

Jednocześnie postępowanie spadkobiercy ma być uporczywe. Oznacza to przede wszystkim, że chodzi tutaj o zachowania długotrwałe, ciągłe lub powtarzające się, nigdy jednorazowe. Ponadto uporczywość oznacza również umyślność postępowania uprawnionego i to w dwojakim znaczeniu: uprawniony musi zdawać sobie sprawę z tego co robi i ze sprzeczności postępowania z zasadami współżycia społecznego, ale także z tego, że dzieła wbrew woli spadkodawcy. Jest to zatem uporczywość co najmniej częściowo ukierunkowana: spadkobierca mimo dezaprobaty, krytyki, upomnień występuje przeciw woli spadkodawcy. Brak poczytalności lub dostatecznego rozeznania po stronie uprawnionego, wyłącza uporczywość jego działania.

Kolejną podstawą wydziedziczenia jest uporczywe niedopełnianie przez osobę uprawnioną do zachowku względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych. Musi odnosić się ono do samego spadkodawcy. Jednak obowiązki rodzinne zależeć będą od tego, kim jest uprawniony do zachowku i spadkodawca. Rodzice i dzieci są obowiązani do wzajemnego szacunku i wspierania się. Krewnych w linii prostej łączy obowiązek alimentacyjny. Do obowiązków rodziców względem dzieci pozostających pod ich władzą rodzicielską należy ponadto: wykonywanie pieczy nad osobą i majątkiem dziecka, wychowanie dziecka, troszczenie się o fizyczny i duchowy rozwój dziecka i przygotowanie go do pracy dla dobra społeczeństwa odpowiednio do jego uzdolnień, sprawowanie zarządu majątkiem dziecka. Dziecko pozostające pod władzą rodzicielską winno rodzicom posłuszeństwo, a w sprawach, w których może samodzielnie podejmować decyzje i składać oświadczenia woli, powinno wysłuchać opinii i zaleceń rodziców formułowanych dla jego dobra.

Najbardziej typowymi przykładami niedopełniania obowiązków rodzinnych, w rozumieniu art. 1008 pkt 3 k.c. należy: uchylanie się od zaspokajania obowiązku alimentacyjnego, brak osobistej troski czy zainteresowania chorym spadkodawcą, zerwanie kontaktów. Mieszczą się tutaj przede wszystkim różne zachowania jak znęcanie się, niealimentacja, porzucenie.

Niedopełnianie obowiązków rodzinnych ma mieć – tak jak we wcześniej omawianym przypadku charakter uporczywy. Zatem chodzi tutaj zarówno o cechę postępowania uprawnionego (wielokrotność, długotrwałość, nieustanność), jak i jego nastawienie psychiczne (upór, zatwardziałość, zła wola). Jednak nie każde odstępstwo od modelu idealnego w relacjach rodzinnych może stać się podstawą wydziedziczenia. Kluczową dla możliwości wydziedziczenia z powodu niedopełnienia obowiązków rodzinnych, jest kwestia winy (odpowiedzialności) za zaistniałą sytuację. Ten kto zawinił w zerwaniu więzów rodzinnych, nie może ze swej niegodziwości wywodzić korzystnych dla siebie skutków prawnych.

Uporczywe niedopełnianie względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych, może mieć miejsce tylko wówczas, gdy zobowiązany ma możliwość ich wykonywania bez niedającego się zaakceptować poważnego uszczerbku dla innych jego najbliższych. Dla przyjęcia obiektywnego braku takich możliwości, konieczne jest jednak wykonywanie przynajmniej sporadycznych obowiązków rodzinnych (np. gotowość do kontaktów z okazji świąt i innych ważnych spotkań rodzinnych), potwierdzających istnienie dobrej woli potencjalnie zobowiązanego i chęci utrzymywania stosunków rodzinnych. W niniejszej sprawie niewątpliwie pomimo nienajlepszych relacji powódki z ojcem o takiej co najmniej dobrej woli można mówić. Powódka odwiedzała ojca w jego miejscu zamieszkania, nie zerwała z nim kontaktu. Gdyż leżał w szpitalu w Danii, pojechała opiekować się nim pomimo ciążącego na niej obowiązku szkolnego. Odwiedzała również ojca w szpitalu, także w ostatnich chwilach jego życia, utrzymywała z nim kontakt telefoniczny. W istocie jej zachowanie w znacznej mierze wynikało z obawy o zdrowie ojca, o to by nie popadł w chorobę alkoholową, dbał o swoje zdrowie. Zachowanie powódki ocenić należy również przez pryzmat warunków w jakich się wychowała, okoliczności jakie towarzyszyły jej rozwojowi. Pamiętać należy, iż nie miała łatwego dzieciństwa, została porzucona w istocie przez matkę. Zrozumieć trzeba jej obawę przez utratą również ojca. Wynika to z jej zeznań, w których wskazywała na obietnice ojca, że będzie z nią, nie zostawi jej jak matka, czego się obawiała. Mogła zatem obawiać się zerwania więzi przez ojca, który związał się z inną kobietą, która dodatkowo miała małoletnie dziecko. Nadto owa kobieta zamieszkała z ojcem powódki, a jej syn nocował – bez wiedzy i akceptacji powódki - w domu ojca, w pokoju, który dotychczas zajmowała ona. Musiała na niej wywrzeć duże wrażenie sytuacja, a w której wracając do domu rodzinnego zastaje w swoim pokoju inne dziecko i dostrzega, że jakieś jej rzeczy zostały z tego pokoju wystawione, zabrane. Przy czym nie otrzymuje od ojca – nie od innej osoby, ale właśnie od ojca – wyjaśnienia, wytłumaczenia tej sytuacji.

Wreszcie jej zachowanie ocenić również przez pryzmat wieku – mieszkała z ojcem jako nastolatka, wychowywała się i dorastała bez matki, a z uwagi na charakter pracy ojca, często w domu była sama, spoczywało na niej wiele dodatkowych obowiązków domowych.

Ponadto zdaniem Sądu w zachowaniu powódki nie ma uporczywości. Po skończeniu szkoły podstawowej, powódka kontynuowała naukę w szkole średniej w G.. Niewątpliwie wiązało się to z większymi kosztami utrzymania, które godził się ponosić jej ojciec. Nie można czynić w konsekwencji powódce zarzutu, iż rzadko przyjeżdżała odwiedzać ojca. Niewątpliwie każdy taki przejazd wiązał się z dodatkowymi kosztami. Zachowanie powódki odnieść należy również do zachowania ojca względem niej, które również nie było idealne. Potrafił bowiem używać wobec niej słów wulgarnych, obrażać. Nie można negować tego, że relacje powódki z ojcem nie były idealne. Jednakże nie można w tym przypadku mówić, iż relacje takie trwały nieustannie - nieustanny upór, zatwardziałość, zła wola. Gdyby tak było powódka nie pojechałaby do ojca do Danii, nie odwiedzałaby go w domu, w szpitalu.

W ocenie Sądu takie relacje pomiędzy powódką, a ojcem w części ukształtowane został przez samego spadkodawcę (ojca powódki). Nie podejmował on żadnych czynności zmierzających do wyjaśnienia córce przyczyn takiego a nie innego zachowania, podejmowanych działań. W istocie to sam ojciec powódki dopuścił się zaniechania obowiązku alimentacyjnego względem powódki.

Nie można również – w okolicznościach niniejszej sprawy – wymagać od powódki codziennej opieki nad ojcem. W tych okolicznościach było to niemożliwe.

Powódka w miarę posiadanych możliwości starała się kontaktować z ojcem, utrzymywać więzi rodzinne.

Wskazać jeszcze i podkreślić należy, że przyczynami wydziedziczenia są wypadki rażąco nagannego postępowania osoby uprawnionej do zachowku, a w sytuacjach ujętych w art. 1008 pkt 1 i 3 k.c. – dodatkowo jeszcze takiemu postępowaniu musi towarzyszyć uporczywość, trwałość.

O ile w pewnych sytuacjach – kłótnie - wzajemne relacje, zachowanie powódki i ojca można określić jako negatywne, odbiegające od przyjętych standardów, to jednak nie były one rażące.

Nie można też czynić powódce zarzutu, iż dochodziła swych praw przed sądem – wytoczyła powództwo o alimenty przeciwko ojcu. Wskazać należy, iż wpierw dowiaduje się, że została wydziedziczona, a potem ojciec informuje ją, iż nie będzie jej wspierał finansowo. Powódka miała prawo domagać się spełnienia obowiązku alimentacyjnego. Na ojcu powódki spoczywał bowiem taki obowiązek względem córki. W toku wytoczonego powództwa Sąd zbadałby, czy żądanie jej zasługuje na uwzględnienie. Wstępnie – wydając postanowienie w przedmiocie zabezpieczenia uznał powództwo za uprawdopodobnione.

Wydziedziczenie może nastąpić wyłącznie w testamencie. Testament ma charakter dokumentu prywatnego i stanowi jedynie dowód tego, że osoba która go podpisała złożyła zawarte w nim oświadczenie, a nie że przyczyna wydziedziczenia istnieje. Istnienie podstawy wydziedziczenia musi udowodnić ten, kto z tego wywodzi skutki prawne. W procesie o zasądzenie określonej kwoty tytułem roszczenia o zachowek będzie to zatem zawsze pozwany.

Jednocześnie brak jest podstaw do uznania, że powódka dopuściła się względem ojca albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci.

Pomimo, iż w ocenie Sądu brak było podstawy wydziedziczenia, to samo rozrządzenie testamentowe jest ważne. Z okoliczności sprawy nie wynika bowiem, że bez tego postanowienia testament nie zostałby sporządzony.

Bezspornym w niniejszej sprawie był skład masy spadkowej. Kwestią sporną w niniejszej sprawie była wartość majątku spadkowego. Pozwana zakwestionowała wartość majątku spadkowego podaną przez powódkę.

Zgodnie z treścią art. 278 k.p.c. w sprawach wymagających wiadomości specjalnych sąd po wysłuchaniu wniosków strony co do liczby biegłych i ich wyboru może wezwać jednego lub kilku biegłych w celu zasięgnięcia ich opinii. W niniejszej sprawie taka konieczność zachodziła. W rozumieniu art. 278 k.p.c. opinią biegłego jest tylko opinia złożona przez osobę wyznaczoną przez Sąd.

Sąd Najwyższy wyraził stanowisko, zgodnie z którym „jeżeli istotnie zachodzi potrzeba wyjaśnienia okoliczności sprawy z punktu widzenia wymagającego wiadomości specjalnych, sąd powinien według zasad unormowanych w k.p.c. dopuścić dowód z opinii biegłego”. (wyrok z 11.06.1974r., sygn. (...), nie publ.).

W niniejszej sprawie Sąd tak uczynił dopuszczając dowód z opinii biegłego sądowego A. D. (2). Opinię tę Sąd uznał za wiarygodną i oparł się na niej ustalając wartość majątku spadkowego i w konsekwencji wysokość należnego powódce zachowku. W ocenie Sądu opinia była rzeczowa, spójna, logiczna, sporządzona w oparciu o fachową wiedzę i doświadczenie zawodowe biegłego. Została ona opracowana jasno, przejrzyście i w sposób zrozumiały i weryfikowalny. Biegła określając wartość nieruchomości, które wyczerpywały majątek spadkowy, wskazała na podstawie jakich okoliczności ustalenia te poczyniła. Swoje wnioski logicznie i przekonująco uzasadniła. Jej ustalenia były jasne, precyzyjne, wywody zrozumiałe i przekonujące. Biegła sądowa w sposób rzetelny i jasny przedstawiła swoje wyliczenia w świetle cen kształtujących się na rynku lokalnym.

Opinia w powyższym zakresie nie zawierała żadnych sprzeczności. Była wyczerpująca i weryfikowalna, opierała się na własnym doświadczeniu i wiedzy biegłego. Strony opinii biegłej nie kwestionowały.

Zgodnie z art. 991 §1 k.c. zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni - dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach - połowa wartości tego udziału.

W niniejszej sprawie uprawniona do zachowku była jedna osoba – córka spadkodawcy - powódka jako zstępna.

Stosownie do §2 powołanego wyżej przepisu, jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia.

Kwestii darowizn – ich zaliczania – dotyczą przepis art. 993 k.c., 994 k.c., i 996 k.c. Pierwszy z tych przepisów wskazuje, iż przy obliczaniu zachowku nie uwzględnia się zapisów zwykłych i poleceń, natomiast dolicza się do spadku, stosownie do dalszych przepisów, darowizny oraz zapisy windykacyjne dokonane przez spadkodawcę.

Tak więc stosownie do art. 994 §1 k.c. przy obliczaniu zachowku nie dolicza się do spadku drobnych darowizn, zwyczajowo w danych stosunkach przyjętych, ani dokonanych przed więcej niż dziesięciu laty, licząc wstecz od otwarcia spadku, darowizn na rzecz osób niebędących spadkobiercami albo uprawnionymi do zachowku. Jednocześnie zgodnie z art. 996 k.c. darowiznę dokonaną przez spadkodawcę na rzecz uprawnionego do zachowku zalicza się na należny mu zachowek.

Pozwana otrzymała w ramach darowizny nieruchomość, której wartość – zgodnie z wyliczeniami biegłej – Sąd doliczył do wartości spadku.

Spadkodawca nie dokonał na rzecz powódki darowizny podlegającej zaliczeniu na należny jej zachowek.

Z zasady kontradyktoryjności procesu wynika, iż to strony obarczone zostały odpowiedzialnością za wynik procesu. Przy rozpoznawaniu sprawy rzeczą Sądu nie jest zarządzanie dochodzeń w celu uzupełnienia lub wyjaśnienia twierdzeń stron i wykrycia środków dowodowych pozwalających na ich udowodnienie. Rola sądu nie polega bowiem na wykonywaniu przezeń obowiązków procesowych ciążących na stronach. Strona prowadzi więc proces na własne ryzyko dowodowe (por. orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 17.12.1996r., sygn.(...); opubl. OSNC(...); wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9.09.1998r., sygn. (...); opubl. OSNAP (...); wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25.03.1998r., sygn. (...); opubl. OSNC (...)).

Działanie z urzędu i przeprowadzenie dowodu nie wskazanego przez stronę jest dopuszczalne tylko w wyjątkowych sytuacjach procesowych i musi wypływać z opartego na zobiektywizowanej ocenie przekonania o konieczności jego przeprowadzenia, np. w wypadku ujawnionej przez stronę bezradności czy w razie istnienia trudnych do przezwyciężenia przez strony przeszkód, gdy zebrany w sprawie materiał dowodowy nie był wystarczający dla rozstrzygnięcia sprawy (wyrok Sądu Najwyższego z 5.11.1997r.;(...); opubl. OSNC (...); wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24.10.1996r.; sygn. (...); opubl. OSNC (...)). Takie okoliczności w sprawie nie miały – w ocenie - Sądu miejsca, a strony reprezentowane były przez fachowych pełnomocników procesowych.

To na powodzie – w myśl art. 6 k.c. - spoczywał ciężar udowodnienia wartości przypadającego na niego udziału spadkowego, w konsekwencji wysokości należnego mu zachowku. Powodowie poprzez dowód z opinii biegłego udowodnili, iż przysługuje mu roszczenie w określonej wysokości.

Powódka udowodniła, iż wartość majątku spadkowego, stanowiącego podstawę do wyliczenia wysokości zachowku wynosiła 23.700 zł. Zatem wartość udziału spadkowego, który przypadałby powódce jako jedynej spadkobierczyni stanowiłaby tę właśnie kwotę.

Wysokość zachowku należnego powódce Sąd ustalił stosownie do regulacji powołanego już wyżej art. 991§1 k.c. jako ½ przypadającego jej udziału spadkowego, który by jej przypadał przy dziedziczeniu ustawowym.

W konsekwencji należny jej zachowek wynosił 111.850 zł.

Mając powyższe okoliczności na uwadze Sąd na podstawie art. 991 §1 k.c. zasądził w punkcie 1 wyroku od pozwanej I. P. (2) na rzecz powódki A. K. (1) kwotę 111.850 zł. z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 20 maja 2014 roku - od daty doręczenia odpisu pozwu pozwanej - do dnia zapłaty na podstawie art. 481 §1 i §1 k.c.

Na podstawie art. 991 §1 k.c. Sąd oddalił powództwo w pozostałym zakresie orzekając jak w punkcie 2 wyroku.

Przepis art. 108 § 1 k.p.c. nakazuje Sądowi rozstrzygać o kosztach w każdym orzeczeniu kończącym sprawę w instancji.

Treść art. 98 § 1 k.p.c. reguluje kwestię kosztów procesu. Wynikają z tego przepisu dwie zasady: zasada odpowiedzialności za wynik procesu oraz zasada kosztów celowych. Strona przegrywająca jest bowiem obowiązana zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu).

Obie strony procesu reprezentowane były przez fachowych pełnomocników procesowych – adwokatów.

Proces wygrała powódka praktycznie w całości. Zatem pozwana winna ponieść całość kosztów procesu. W ocenie Sądu zachodziły w sprawie jednak przesłanki do zastosowania przepisu art. 102 k.p.c.

Powołany przepis stanowi, iż w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami.

Sąd uwzględnił całokształt okoliczności sprawy. Pozwana jest w trudnej sytuacji finansowej, uzyskała zwolnienie od kosztów sadowych oraz ustanowiono dla niej pełnomocnika z urzędu. Dodatkowo zobowiązana jest do zapłaty znacznej kwoty pieniężnej na rzecz powódki. W rozpoznawanym przypadku obciążenie więc pozwanej kosztami procesu na rzecz przeciwnika byłoby niesłuszne, nieuzasadnione. Sąd ocenił sposób prowadzenia procesu przez stronę pozwaną. Nie można było postawić jej zarzutu, iż prowadziła proces w sposób nielojalny, np. przez usiłowanie wprowadzenia sądu w błąd, albo celowo dążyła do przewleczenia procesu lub zwiększenia jego kosztów.

Sąd wziął pod uwagę okoliczności dotyczące charakteru sprawy. Ponadto niewątpliwie pozwana znajduje się w trudnej sytuacji finansowej.

Mając powyższe okoliczności na uwadze Sąd stosownie do art. 102 k.p.c. nie obciążył pozwanej kosztami procesu orzekając jak w punkcie 3 wyroku.

Dla pozwanej ustanowiony został pełnomocnik z urzędu, który wniósł o zasądzenie kosztów zastępstwa procesu oświadczając, iż koszty te nie zostały uiszczone w całości ani w części.

Stosownie do §6 punkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez skarb państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu z dnia 28 września 2002 r. (Dz.U. Nr (...), poz. 1348; tj. z dnia 25 lutego 2013 r. (Dz.U. z 2013 r. poz. 461) stawki minimalne wynoszą przy wartości przedmiotu sprawy powyżej 50 000 zł. do 200 000 zł. - 3600 zł. Jednocześnie § 2 punkt 3 w/w rozporządzenia w sprawach, w których strona korzysta z pomocy prawnej udzielonej przez adwokata ustanowionego z urzędu, opłaty sąd podwyższa o stawkę podatku od towarów i usług przewidzianą dla tego rodzaju czynności w przepisach o podatku od towarów i usług, obowiązującą w dniu orzekania o tych opłatach.

W konsekwencji – na podstawie powołanych wyżej przepisów - zasądził od Skarbu Państwa Sądu Okręgowego w Słupsku na rzecz adwokat D. S. (1) kwotę 4.428 zł. tytułem zwrotu kosztów pomocy prawnej świadczonej na rzecz powódki z urzędu orzekając jak w punkcie 4 wyroku.

Sąd stosował przepisy powołanego wyżej rozporządzenia z uwagi na treści §22 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie ponoszenia przez skarb państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu z dnia 22 października 2015 r. (Dz.U. z 2015 r. poz. (...)) stanowiącego, iż o spraw wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie rozporządzenia stosuje się przepisy dotychczasowe do czasu zakończenia postępowania w danej instancji.

W niniejszej sprawie pozew złożony został 10 marca 2014 roku obowiązywania powołanego wyżej rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez skarb państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu z dnia 28 września 2002 r.

Na oryginale właściwy podpis

Dodano: 14 września 2018, Opublikował(a): Ewa Gołębiowska
Podmiot udostępniający informację: Sąd Okręgowy w Słupsku
Osoba, która wytworzyła informację: Marek Nadolny
Data wytworzenia informacji: 13 lipca 2018