Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Słupsku

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 lipca 2018 r.

Sąd Okręgowy w S. IV Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący: SSO Jolanta Deniziuk

Sędziowie: SSO Elżbieta Jaroszewicz

SSO Wanda Dumanowska (spr.)

Protokolant: st. sekr. sąd. Katarzyna Zadrożna

po rozpoznaniu w dniu 20 lipca 2018 r. w S.

na rozprawie

sprawy z powództwa B. H.

przeciwko (...) Finanse Sp. z o.o. w S.

o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności

na skutek apelacji pozwanego od wyroku Sądu Rejonowego
w M. z dnia 20 lutego 2018r., sygn. akt I C 404/17

I.  zmienia zaskarżony wyrok w całości w ten sposób, że

a)  oddala powództwo,

b)  nie obciąża powoda B. H. kosztami procesu;

II.  nie obciąża powoda B. H. kosztami postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt IV Ca 312/18

UZASADNIENIE

B. H. wniósł o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego w postaci wyroku Stałego Sądu Polubownego przy Okręgowej Izbie Radców Prawnych w G. z dnia 30 września 2002 roku, zaopatrzonego w klauzulę wykonalności na rzecz wierzyciela (...) FINANSE sp. z o. o. z siedzibą w S. postanowieniem Sądu Rejonowego(...)w P. z dnia 22 listopada 2016 roku w całości. W uzasadnieniu pozwu wskazał, że z wniosku wierzyciela, prowadzone jest przeciwko niemu postępowanie egzekucyjne przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w (...) I. K.. Powód zakwestionował istnienie obowiązku stwierdzonego tytułem egzekucyjnym. Zaprzeczył, aby kiedykolwiek zawierał jakąkolwiek umowę z podmiotem wskazanym w tytule wykonawczym. Podniósł, iż od lat mieszka na stałe w (...) od wielu lat choruje i nie jest zdolny do sprawnego komunikowania się, tym bardziej nie jest zdolny do zaciągania jakichkolwiek zobowiązań, nie uzyskuje żadnych dochodów w Polsce.

Pozwany (...) FINANSE sp. z o. o. z siedzibą w S. wniósł o oddalenie powództwa w całości. W uzasadnieniu wskazał, że roszczenie powoda jest bezzasadne, ponieważ wierzytelność stwierdzoną wyrokiem Stałego Sądu Polubownego przy (...) w G. z dnia 20 września 2002 r. została nabyta przez pozwanego na mocy umowy przelewu z dnia 17 kwietnia 2014 roku. Nadto podniósł, że wierzyciel pierwotny, (...) (...) S.A. (...) w G., postanowieniem z dnia 15 lipca 2003 roku uzyskał klauzulę wykonalności wyroku Stałego Sądu Polubownego przy (...) w G. z dnia 30 września 2002 roku.

Pełnomocnik powoda na rozprawie podniósł również zarzut przedawnienia roszczenia wynikającego z tytułu, którego pozbawienia wykonalności powód żąda.

Wyrokiem z dnia 20 lutego 2018 roku Sąd Rejonowy w (...)pozbawił wykonalności tytuł wykonawczy w postaci wyroku Stałego Sądu Polubownego przy Okręgowej Izbie Radców Prawnych w G. z dnia 30.09.2002 roku w sprawie o sygn. akt SP – 91/01 zaopatrzonego w klauzulę wykonalności na rzecz (...) FINANSE sp. z o.o. w S. postanowieniem Sądu Rejonowego (...)w P. z dnia 22.11.2016 roku w sprawie o sygn. akt II Co 2824/16 – w całości (punkt 1 sentencji). Nadto zasądził od pozwanego (...) FINANSE sp. z o.o. w S. na rzecz powoda B. H. kwotę 3.617 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania (punkt 2 sentencji) i nakazał pobrać od pozwanego (...) FINANSE sp. z o.o. w S. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w (...) kwotę 1.365 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych, od uiszczenia których powód zwolniony był z mocy postanowienia (punkt 3 sentencji).

Przedmiotowe orzeczenie zostało oparte na następujących ustaleniach faktycznych:

Wyrokiem Stałego Sądu Polubownego przy Okręgowej Izbie Radców Prawnych w G. z dnia 30 września 2002 r. w sprawie o sygn. SP – 91/01 zasądzono od B. H. prowadzącego działalność gospodarczą pod firmą (...) B. H. w P. na rzecz (...) (...) S.A. w upadłości w G. kwotę 27.291,09 zł. wraz z ustawowymi odsetkami do dnia zapłaty:

a)  od kwoty 2.000 zł. od dnia 11 listopada 1998 r.,

b)  od kwoty 2.299,19 zł. od dnia 11 grudnia 1998 r.,

c)  od kwoty 2.299,19 zł. od dnia 11 stycznia 1999 r.,

d)  od kwoty 2.299,19 zł. od dnia 11 maja 1999 r.,

e)  od kwoty 2.299,19 zł. od dnia 11 lipca 1999 r.,

f)  od kwoty 2.299,19 zł. od dnia 11 września 1999 r.,

g)  od kwoty 2.299,19 zł. od dnia 11 października 1999 r.,

h)  od kwoty 2.299 zł. od dnia 11 listopada 1999 r.,

i)  od kwoty 2.299,19 zł. od dnia 11 grudnia 1999 r.,

j)  od kwoty 2.299,19 zł. od dnia 11 stycznia 2000 r.,

k)  od kwoty 2.299,19 zł. od dnia 11 lutego 2000 r.,

l)  od kwoty 2.299,19 zł. od dnia 11 marca 2000 r.

Prawomocnym postanowieniem z dnia 15 lipca 2003 roku Sąd Rejonowy w(...)w sprawie o sygn. akt IX GCo 13/03 stwierdził wykonalność wyroku Stałego Sądu Polubownego przy Okręgowej Izbie Radców Prawnych w G. z dnia 30 września 2002 r. w sprawie z powództwa (...) (...) Spółki Akcyjnej w G. przeciwko B. H., w sprawie o sygn. akt SP – 91/01.

Prawomocnym postanowieniem z dnia 18 sierpnia 2003 roku Sąd Rejonowy w (...) w sprawie o sygn. akt IX GCo 13/03 nadał klauzulę wykonalności wyrokowi Stałego Sądu Polubownego przy Okręgowej Izbie Radców Prawnych w G. z dnia 30 września 2002 roku w sprawie z powództwa (...) (...) Spółki Akcyjnej w G. przeciwko B. H., w sprawie o sygn. akt SP – 91/01.

Pierwotny wierzyciel wszczął postępowanie egzekucyjne, które prowadził Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w (...) J. W. pod sygnaturą I KM 2832/04. Przedmiotowe postępowanie egzekucyjne zakończyło się najpóźniej w dniu 2 sierpnia 2005 roku.

Prawomocnym postanowieniem z dnia 22 listopada 2016 roku Sąd Rejonowy (...)w P. w sprawie o sygn. akt II Co 2824/16 nadał klauzulę wykonalności wyrokowi Stałego Sądu Polubownego przy Okręgowej Izbie Radców Prawnych w G. z dnia 30 września 2002 roku w sprawie o sygn. akt SP – 91/01 na rzecz (...) Finanse sp. z o.o. z siedzibą w S..

Z wniosku (...) Finanse sp. z o.o. z siedzibą w S., w dniu 23 czerwca 2017 roku, zostało wszczęte przeciwko B. H. postępowanie egzekucyjne w oparciu o tytuł wykonawczy - wyrok Stałego Sądu Polubownego przy Okręgowej Izbie Radców Prawnych w G. z dnia 30 września 2002 r. w sprawie o sygn. akt SP – 91/01 opatrzony klauzulą wykonalności.

Akta sprawy toczącej się pod sygn. akt SP – 91/01 przed Stałym Sądem Polubownym przy Okręgowej Izbie Radców Prawnych w G. zostały skasowane.

B. H. mieszka od kilku lat w wynajmowanym mieszkaniu w (...). Utrzymuje się z zasiłku chorobowego w kwocie 140 euro za miesiąc. Ma poważne problemy z chodzeniem i szybko się męczy. W lipcu 2006 roku złamał(...)prawej, w listopadzie 2008 roku doznał (...), we wrześniu 2009 roku stwierdzono u niego (...), a w lutym 2010 roku stwierdzono u niego (...). Jest niezdolny do pracy od 2008 roku – od momentu (...). Jego stan nie ulega żadnej dalszej poprawie. Sam się ubiera. Nie jest w stanie wykonywać innych czynności koniecznych do samodzielnego życia. W dniach 21, 25 i 28 lipca 2016 roku odbył trzy spotkania u logopedy w ramach rehabilitacji zaburzeń mowy za które zapłacił łącznie 260 zł. W związku ze swoim stanem zdrowia zakupił leki w kwocie 79,55 zł.

Analizując zebrany w sprawie materiał dowodowy przez pryzmat art. 840 § 1 k.p.c., art. 509 k.c. i art. 513 k.c., Sąd I instancji uznał, że powództwo zasługiwało na uwzględnienie w całości.

Sąd Rejonowy zauważył, że zasadności żądania pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności strona powodowa upatrywała w braku zawarcia jakiejkolwiek umowy z podmiotem wskazanym w tytule wykonawczym, względnie w przedawnieniu roszczenia. Powód w pozwie wskazywał, iż zaprzecza by kiedykolwiek zawierał jakąkolwiek umowę z podmiotem wskazanym w tytule wykonawczym, to jest (...) S.A. z siedzibą w G.. Powołując się na art. 6 k.c., Sąd wyjaśnił, że to na powodzie spoczywa obowiązek udowodnienia faktów, z których wywodzi skutki prawne. Nie mniej w tym szczególnym przypadku powód nie jest w stanie wskazać jakiegokolwiek dokumentu świadczącego o tym, że nie zawierał jakiejkolwiek umowy, gdyż taki dowód nie ma prawa istnieć. W związku z powyższym należało uznać, iż ciężar dowodowy przeszedł z powoda na pozwanego, gdyż nie sposób jest udowodnić, że coś nie miało miejsca, natomiast, a contrario, istnieje możliwość przedstawienia dowodu przeciwnego, który potwierdziłby, że jednak doszło do zawarcia umowy, na podstawie której został wydany tytuł wykonawczy. Przyjęcie takiej koncepcji w miało kluczowe znaczenie, gdyż strona pozwana przedstawiła jedynie kserokopię postanowienia Sądu Rejonowego w (...) z dnia 15 lipca 2003 roku, w sprawie o sygn. akt IX GCo 13/03, na mocy którego została stwierdzona wykonalność wyroku Stałego Sądu Polubownego przy Okręgowej Izbie Radców prawnych w G. z dnia 30 września 2002 roku w sprawie o sygn. akt SP – 91/01. Wprawdzie w aktach egzekucyjnych o sygn. Km 2432/17 znajduje się wyrok Stałego Sądu Polubownego przy Okręgowej Izbie Radców Prawnych w G. z dnia 15 lipca 2003 roku, w sprawie o sygn. akt IX GCo 13/03, na mocy którego zasądzono od B. H. prowadzącego działalność gospodarczą pod firmą (...) B. H. w P. kwotę 27.291,09 zł wraz z ustawowymi odsetkami, natomiast poza samym wyrokiem nie istnieją żadne inne dowody, które świadczyłyby o tym, że faktycznie powód zawarł z firmą wymienioną w tym tytule wykonawczym jakąkolwiek umowę, gdyż akta te zostały skasowane, o czym poinformował pismem z dnia 23 listopada 2017 roku Stały Sąd Arbitrażowy przy Okręgowej Izbie Radców Prawnych w G.. Kolejne orzeczenia, to jest postanowienie Sądu Rejonowego w(...)z dnia 18 sierpnia 2003 roku w sprawie o sygn. akt IX GCo 13/03 nadające klauzulę wykonalności wyżej wspomnianemu wyrokowi Stałego Sądu Polubownego przy (...) w G. z dnia 30 września 2002 roku oraz postanowienie Sądu Rejonowego (...) w P. z dnia 22 listopada 2016 roku w sprawie o sygn. akt II Co 2824/16 nadające klauzulę wykonalności wyżej wymienionemu wyrokowi na rzecz (...) Finanse sp. z o.o. z siedzibą w S., wskazują na to, iż uprawnienie wynikające z wyroku Stałego Sądu Polubownego przy (...) w G. z dnia 30 września 2002 roku przeszło ostatecznie na pozwanego w niniejszej sprawie, jednakże same w sobie nie stanowią jednoznacznego dowodu potwierdzającego zawarcie przez powoda z uprzednim wierzycielem jakichkolwiek umów. Osobną kwestią pozostaje jednak fakt, czy i kiedy w ogóle doszło do przejścia wierzytelności z(...) (...) S.A. w upadłości z siedzibą w G. na rzecz (...) Finanse sp. z o.o. z siedzibą w S..

Sąd I instancji podkreślił, że wprawdzie pozwany posiadał tytuł egzekucyjny opatrzony klauzulą wykonalności na swoją rzecz, niemniej w żaden sposób nie dowodzi to tego, że wierzytelność pierwotna rzeczywiście istniała. O samym fakcie przejścia wierzytelności może wprawdzie świadczyć wydanie postanowienia Sądu Rejonowego (...) w P. w dniu 22 listopada 2016 roku w sprawie o sygn. akt II Co 2824/16, na mocy którego nadano klauzulę wykonalności wyżej wymienionemu wyrokowi na rzecz (...) Finanse sp. z o.o. z siedzibą w S., jednakże co istotne – samo postanowienie nie wskazuje kiedy przedmiotowa umowa cesji wierzytelności pomiędzy (...) (...) S.A. w upadłości z siedzibą w G., a (...) Finanse sp. z .o.o. z siedzibą w S. miała zostać zawarta. Sam pozwany nie przedstawił przedmiotowej umowy cesji wierzytelności, a jedynie w treści odpowiedzi na pozew podał, iż została ona zawarta pomiędzy stronami w dniu 17 kwietnia 2014 roku.

W związku z powyższym Sąd uznał, że to na pozwanym spoczywał ciężar po pierwsze wykazania, że do konkretnej umowy cesji wierzytelności (w kontekście podmiotowym i przedmiotowym) doszło, a idąc dalej, że dotyczyło istniejącej wierzytelności objętej przedmiotowym tytułem wykonawczym.

Sąd Rejonowy podniósł, że objęty żądaniem pozwu tytuł wykonawczy dotyczył wierzytelności, która była sporna, bo został zakwestionowana przez powoda. Pozwany zaś powoływał się na umowę przelewu wierzytelności, której stronami miał być wierzyciel pierwotny i powód, niemniej nie przedłożył przedmiotowej umowy, ograniczając się jedynie do wskazania daty jej zawarcia. Tym samym nie podołał obowiązkowi z art. 6 k.c.

Sąd zauważył, że kwestionowany wyrok został wydany 30 września 2002 roku, a jego wykonalność została stwierdzona postanowieniem z dnia 15 lipca 2003 roku. W tym samym roku, postanowieniem z dnia 18 sierpnia, nadano klauzulę wykonalności przedmiotowemu wyrokowi. Podniósł, że z punktu widzenia zarzutu przedawnienia, w sprawie niniejszej najistotniejszy jest okres pomiędzy zakończeniem się postępowania egzekucyjnego wszczętego przez pierwotnego wierzyciela a zatem najpóźniej w dniu 2 sierpnia 2005 roku, a postanowieniem z dnia 22 listopada 2016 roku Sądu Rejonowego (...) w P. w sprawie II Co 2824/16. W dacie 2 sierpnia 2005 roku, widniejącej na wzmiance – na tytule wykonawczym – postępowanie egzekucyjne w sprawie I Km 2832/04 prowadzone z wniosku pierwotnego wierzyciela na podstawie tytułu wykonawczego zakończyło się, ponieważ wzmianka odnosi się do kwot wyegzekwowanych z danego tytułu, kosztów egzekucyjnych wierzyciela, jego kosztów zastępstwa egzekucyjnego, a zatem informacji właściwych w sytuacji zakończenia egzekucji, zwrotu tytułu w przypadku niewyegzekwowania całości należności z tytułu. Od daty 3 sierpnia 2005 roku ponownie zaczął biec termin przedawnienia. Jeżeli przyjąć, iż pomiędzy wymienionymi datami, nie doszło do żadnego zdarzenia, które mogłoby przerwać bieg przedawnienia, to mając na uwadze art. 118 k.c. w zw. z art. 125 § 1 k.c., doszło do przedawnienia roszczenia wynikającego z tytułu wykonawczego w postaci wyroku Stałego Sądu Polubownego przy Okręgowej Izbie Radców Prawnych w G. z dnia 30 września 2002 roku. Zatem należałoby uznać, że w momencie postępowania o nadanie klauzuli wykonalności na rzecz (...) Finanse sp. z o.o. w S. przed Sądem Rejonowym (...) w P. roszczenie te uległo przedawnieniu, bowiem nie ma żadnych innych wzmianek na tytułach wykonawczych, które wskazywałyby na toczące się inne postępowania egzekucyjne w tym terminie, zaś umowa cesji wierzytelności per se nie przerywa biegu przedawnienia, bez względu na to kiedy zostałaby zawarta.

Sąd I instancji uznał zatem, że bieg terminu przedawnienia nie został przerwany po dacie 3 sierpnia 2005 roku i został on zakończony z dniem 3 sierpnia 2015 roku.

W świetle powyższego Sąd orzekł o pozbawieniu w całości wykonalności tytułu wykonawczego w postaci wyroku Stałego Sądu Polubownego przy Okręgowej Izbie Radców Prawnych w G. z dnia 30.09.2002 roku w sprawie o sygn. akt SP – 91/01 zaopatrzonego w klauzulę wykonalności na rzecz (...) FINANSE sp. z o.o. w S. postanowieniem Sądu Rejonowego (...)w P. z dnia 22.11.2016 roku w sprawie o sygn. akt II Co 2824/16.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 2 k.p.c. w związku z art. 108 § 1 k.p.c., stosując zasadę odpowiedzialności za wynik postępowania. Powód wygrał sprawę w całości. W oparciu o art. 113 ust. 1 u.k.s.c., nakazano pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w (...) kwotę 1.365zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych.

Pozwany zaskarżył powyższy wyrok apelacją, domagając się jego zmiany, poprzez oddalenie powództwa w całości. Nadto wniósł o zasądzenie na swoją rzecz zwrotu kosztów procesu za obie instancje. Skarżonemu orzeczeniu zarzucił naruszenie:

- art. 840 § 1 k.p.c., polegające na przyjęciu, iż powód jest uprawniony do kwestionowania obowiązku stwierdzonego tytułem wykonawczym - wyrokiem Stałego Sądu Polubownego przy Okręgowej Izbie Radców Prawnych w G. z dnia 23 marca 2002r. (sygn.. akt SP-91/01), w sytuacji gdy orzeczenie to jest zrównane w skutkach z orzeczeniem sądu powszechnego i korzysta z powagi rzeczy osądzonej;

- art. 6 k.c., polegające na przyjęciu, iż na pozwanej ciążył obowiązek wykazania, że przysługuje mu wierzytelność w stosunku do powoda;

- art. 843 § 3 k.p.c., polegające na rozpoznaniu przez Sąd I instancji zarzutu przedawnienia roszczenia podniesionego na rozprawie w dniu 9 lutego 2018r., podczas gdy zarzut ten należało oddalić jako sprekludowany;

- 8rt. 365 § 1 k.p.c., 8rt. 366 k.p.c. w zw. z 8rt. (...) § 1 k.p.c.. polegające na niezastosowaniu ww. przepisów w odniesieniu do wiążących Sąd I instancji niżej wskazanych orzeczeń: wyroku Stałego Sądu Polubownego przy Okręgowej Izbie Radców Prawnych w G. z dnia 23 marca 2002r. (sygn. akt SP-91/01), postanowienia Sądu Rejonowego w (...) z dnia 15 lipca 2003r. (sygn. akt IX Gco 13/03) stwierdzającego wykonalność wyroku Stałego Sądu Polubownego przy Okręgowej Izbie Radców Prawnych w G. z dnia 23 marca 2002r. (sygn. akt SP-91/01, postanowienia Sądu Rejonowego(...)w P. z dnia 22.11.2016r. (sygn. akt II Co 2824//16) nadającego klauzulę wykonalności wyrokowi Stałego Sądu Polubownego przy Okręgowej Izbie Radców Prawnych w G. z dnia 23 marca 2002r. (sygn. akt SP-91/01) na rzecz pozwanej jako następcy prawnemu poprzedniego wierzyciela, tj. (...) (...) S.A.

Powód w odpowiedzi na apelacje wniósł o jej oddalenie i zasadzenie od pozwanego zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja zasługiwała na uwzględnienie.

Na wstępie rozważań wskazać należy, że art. 382 k.p.c. nakłada na sąd II instancji obowiązek rozważenia na nowo całego zebranego w sprawie materiału oraz dokonania własnej, samodzielnej i swobodnej oceny, w tym oceny zgromadzonych dowodów (vide: uzasadnienie postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 17 kwietnia 1998 r., II CKN 704/97 - Lex). Sąd II instancji nie ogranicza się zatem tylko do kontroli sądu I instancji, lecz bada ponownie całą sprawę, a rozważając wyniki postępowania przed sądem I instancji, władny jest ocenić je samoistnie. Postępowanie apelacyjne jest więc przedłużeniem procesu przeprowadzonego przez pierwszą instancję, co oznacza, że nie toczy się on na nowo.

Zebrany w sprawie materiał dowodowy pozwolił Sądowi rozpoznającemu apelację na konstatację, że wydane przez Sąd Rejonowy orzeczenie, nie było prawidłowe. Chociaż, co należy podkreślić, Sąd Rejonowy prawidłowo przeprowadził postępowanie dowodowe i na jego podstawie dokonał ustaleń faktycznych, który nie wymagają uzupełnienia, dlatego Sąd Okręgowy ustalenia te przyjmuje za własne.

Dalej należy zauważyć, że powód w niniejszej sprawie domagał się pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego w postaci wyroku Stałego Sądu Polubownego przy Okręgowej Izbie Radców Prawnych w G. z dnia 30 września 2002 roku, zaopatrzonego w klauzulę wykonalności na rzecz wierzyciela (...) FINANSE sp. z o. o. z siedzibą w S. postanowieniem Sądu Rejonowego (...) w P. z dnia 22 listopada 2016 roku. Kwestionował przy tym fakt zawarcia umowy, a co za tym idzie stosunku prawnego, stanowiącego źródło zobowiązania stwierdzonego opisanym tytułem wykonawczym.

Dokonując oceny roszczenia należy wyjaśnić, że podstawami powództwa z art. 840 § 1 k.p.c. mogą być zarówno kwestionowanie istnienia tytułu egzekucyjnego, jak i okoliczności związane z nadaniem mu klauzuli wykonalności. W pierwszym przypadku zwraca uwagę różnica pomiędzy tytułami egzekucyjnymi będącymi orzeczeniami sądowymi i innymi tytułami egzekucyjnymi. To rozróżnienie wiąże się ze skutkami prawomocności materialnej orzeczeń sądowych. Z mocy art. 365 § 1 k.p.c. prawomocne orzeczenia sądowe wiążą nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz także inne sądy oraz inne organy państwowe i organy administracji publicznej, a w wypadkach przewidzianych w ustawie także inne osoby. Natomiast w przypadku tytułów niemających tych cech, takich jak akty notarialne, bankowe tytuły egzekucyjne oraz ugody, można kwestionować istnienie obowiązku stwierdzonego tego rodzaju tytułami egzekucyjnymi za pomocą zarzutów dotyczących np. braku zdolności do czynności prawnych, wad oświadczenia woli oraz innych przyczyn nieważności czynności (vide: Komentarz do art. 840 Kodeksu postępowania cywilnego. D. Zawistowski - Lex).

W uzasadnieniu uchwały z dnia 21 lipca 2010 roku (III CZP 47/10, Lex), Sąd Najwyższy podkreślił, że stan powagi rzeczy osądzonej pociąga za sobą m.in. skutek w postaci prekluzji materiału procesowego (faktycznego) sprawy, co oznacza, że z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia merytorycznego zarzuty, oparte na okolicznościach istniejących już w czasie postępowania - przed wydaniem wyroku, nie mogą być podstawą podważania skutków prawomocnego wyroku, jeżeli nie zostały zgłoszone w trakcie tego postępowania.

Przedmiotem rozpoznania w sprawie wszczętej powództwem opozycyjnym nie mogą być zatem zdarzenia istniejące przed powstaniem tytułu korzystającego z powagi rzeczy osądzonej, gdyż wówczas ich uwzględnienie prowadziłoby do zanegowania tej powagi i zakwestionowania prawomocnych orzeczeń, co jest niedopuszczalne. Sąd rozpoznający powództwo opozycyjne jest bezwzględnie związany orzeczeniem wydanym w sprawie między wierzycielem a dłużnikiem co do ustalonego w sentencji obowiązku świadczenia (vide: uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 11 lutego 2016 r., I ACa 1535/15 – L.). Sąd jest związany także ustaleniami wynikającymi z uzasadnienia wcześniejszego orzeczenia w takim zakresie, w jakim miały one wpływ na końcowe rozstrzygnięcie, w szczególności ustaleniami prejudycjalnymi, których skutkiem było wydanie wcześniejszego, prawomocnego wyroku. Ustalenie w uzasadnieniu przyczyn oddalenia czy uwzględnienia powództwa ma charakter prejudycjalny dla samego rozstrzygnięcia. Jeżeli te przyczyny obejmują zakres żądania będący przedmiotem sprawy rozpoznawanej później, sąd w tej sprawie jest nimi związany.

W związku z tym, że przedmiotem badania w niniejszej sprawie jest tytuł egzekucyjny w postaci wyroku sądu polubownego, wskazać należy, iż zgodnie z art. 1212 § 1 k.p.c. ma on moc prawną równą z wyrokiem sądu (państwowego), po uznaniu go przez sąd albo po stwierdzeniu przez sąd jego wykonalności. W konsekwencji, w świetle art. 1212 § 1 k.p.c. sąd państwowy jest związany, na zasadach określonych w art. 365 k.p.c., prawomocnym i wykonalnym wyrokiem sądu polubownego, który ma również powagę rzeczy osądzonej w zakresie wskazanym w art. 366 k.p.c. Związanie to oznacza, że wyrok taki ma charakter prejudycjalny w innej sprawie między tymi samymi stronami, jeżeli pomiędzy tym wyrokiem a toczącą się później sprawą zachodzi szczególny stosunek polegający na tym, iż prawomocne wcześniejsze orzeczenie oddziałuje na rozstrzygnięcie toczącej się sprawy. Skutkiem zasady mocy wiążącej prawomocnego wyroku jest to, że przesądzenie we wcześniejszym wyroku kwestii o charakterze prejudycjalnym oznacza, iż w procesie późniejszym ta kwestia w ogóle już nie może być badana. Wprawdzie w doktrynie i orzecznictwie przeważa stanowisko, że związanie to dotyczy tylko sentencji wyroku, jednak przyjmuje się również, iż wiążące jest także to, na jakiej podstawie faktycznej i prawnej sąd w pierwszym wyroku orzekł o roszczeniu, a więc na jakiej podstawie faktycznej i prawnej ukształtował indywidualną, skonkretyzowaną normę będącą podstawą wyroku. Materialny, pozytywny skutek mocy wiążącej i powagi rzeczy osądzonej prawomocnego wyroku polega na tym, że w nowej sprawie między tymi samymi stronami, dotyczącej innego przedmiotu, wcześniejsze rozstrzygnięcie stwarza stan prawny taki, jaki z niego wynika i sądy rozpoznające między tymi samymi stronami nowy spór muszą przyjmować, że dana kwestia prawna kształtuje się tak, jak przyjęto to we wcześniejszym prawomocnym wyroku. Sąd jest zatem związany także ustaleniami wynikającymi z uzasadnienia wcześniejszego orzeczenia w takim zakresie, w jakim miały one wpływ na końcowe rozstrzygnięcie, w szczególności ustaleniami prejudycjalnymi, których skutkiem było wydanie wcześniejszego, prawomocnego wyroku. Ustalenie w uzasadnieniu przyczyn oddalenia czy uwzględnienia powództwa ma charakter prejudycjalny dla samego rozstrzygnięcia. Jeżeli te przyczyny obejmują zakres żądania będący przedmiotem sprawy rozpoznawanej później, sąd w tej sprawie jest nimi związany (vide: uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 20 stycznia 2016 r., IV CSK 282/15 – L.).

W judykaturze nie jest kwestionowany pogląd, iż sądy polubowne, chociaż mogą procedować według innych zasad niż sądy państwowe, wydają jednak orzeczenie kończące spór pomiędzy stronami. Orzeczenie sądu polubownego może być wykonane dobrowolnie przez strony i wtedy one decydują, czy je wykonać, nawet jeżeli nie spełnia standardów przewidzianych przez prawo dla takich orzeczeń. Wyrok sądu polubownego, podobnie jak wyrok sądu państwowego, może jednak także stanowić definitywne rozstrzygniecie sporu i podlegać, niezależnie od woli stron, przymusowemu wykonaniu. Aby taki wyrok lub ugoda zawarta przed sądem polubownym mogły być traktowane na równi z orzeczeniami sadów państwowych muszą spełniać określone w ustawie wymogi. O tym czy tak jest orzeka sąd państwowy na wniosek strony w odrębnym postanowieniu. Orzeczenie sądu państwowego o uznaniu wyroku sądu polubownego lub stwierdzeniu jego wykonalności prowadzi do nadania temu wyrokowi takiej samej mocy jakie mają orzeczenia sądów państwowych, co jednoznacznie potwierdza art. 1212 § 1 k.p.c. (vide: uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 13 kwietnia 2012 r., I CSK 416/11 – L.).

W realiach rozpoznawanej sprawy, powód wniósł o pozbawienie wykonalności wyroku sądu polubownego, którego wykonalność stwierdził, prawomocnym postanowieniem z dnia 15 lipca 2003 roku, Sąd Rejonowy w (...) (sygn. akt IX GCo 13/03). Następnie ten sam Sąd postanowieniem z dnia 18 sierpnia 2003 roku (sygn. akt IX GCo 13/03) nadał rzeczonemu orzeczeniu klauzulę wykonalności. W świetle zaprezentowanych wyżej rozważań prawnych, stwierdzić stanowczo należy, że kwestionowany przez powoda wyrok sądu polubownego jest zrównany z wyrokiem sądu powszechnego. Konsekwencją tego, było związanie sądu rozpoznającego niniejsze powództwo nie tylko treścią owego wyroku, ale również okolicznościami faktycznymi, które legły u podstaw jego wydania. Skoro więc wydając ów wyrok, Stały Sąd Polubowny przy Okręgowej Izbie Radców Prawnych w G. jednoznacznie przesądził istnienie zasadzonej nim wierzytelności, na obecnym etapie postępowania niedopuszczalnym było kwestionowanie tego faktu. Stąd też błędne okazało się stanowisko Sądu I instancji, jakoby pozwany nie wykazał istnienia wierzytelności objętej tytułem wykonawczym. Stwierdzenie wykonalności, a następnie nadanie klauzuli wykonalności, skutkowało bowiem uzyskaniem przez sporne orzeczenie sądu polubownego mocy prawnej wyroku sądu powszechnego i niedopuszczalnością ponownego badania zasadniczej okoliczności faktycznej wynikającej z jego treści, tj. istnienia zasądzonej nim wierzytelności. Co więcej, okoliczność ta, wedle art. 840 § 1 k.p.c., jako dotycząca zdarzenia sprzed wydania tytułu wykonawczego, nie mieściła się w zakresie kognicji sądu w postępowaniu o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności.

W kwestii podniesionego przez powoda zarzutu przedawnienia wyjaśnić należy, że zgodnie z art. 843 § 3 k.p.c., w sprawie o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności, już w pozwie powód powinien przytoczyć wszystkie zarzuty, jakie w tym czasie mógł zgłosić, pod rygorem utraty prawa korzystania z nich w dalszym postępowaniu.

Ustanowiona w art. 843 § 3 kpc prekluzja zarzutów poprzedzała wprowadzone później do Kodeksu postępowania cywilnego przepisy będące przejawem systemu prekluzji. (...) ten wprowadzany jest w prawodawstwach z reguły w sprawach, które ze względu na swój charakter wymagają podwyższonej sprawności postępowania. Potrzeba przeciwdziałania przewlekłości postępowania w sprawach przeciwegzekucyjnych jest oczywista, jeśli uwzględnić korzyści wynikające dla wierzycieli z realizacji prawomocnie zasądzonej należności i ewentualne uwolnienie dłużnika od dotkliwych skutków prowadzonej egzekucji, pomimo że materialnoprawny obowiązek oświadczenia już nie istnieje. Można zatem stwierdzić, że nałożone w art. 843 § 3 kpc zobowiązanie wzmacnia elementy kontradyktoryjności procesu w sposób umożliwiający skupienie i przedstawienie wszystkich zarzutów oraz zapewnia realizację obowiązków procesowych przez pozwanego. Przepis ten nie ogranicza prawa żadnej ze stron, bowiem stanowi, że powód powinien przytoczyć w pozwie wszystkie zarzuty, jakie w tym czasie mógł zgłosić, pod rygorem utraty prawa korzystania z nich w dalszym postępowaniu. Jednak z jego sformułowania wynika, że nałożony obowiązek wyczerpującego wskazania w pozwie zarzutów ma charakter bezwzględny. Uchybienie temu obowiązkowi powoduje pozbawienie prawa zgłaszania ich w dalszym toku postępowania. Po stronie zaś sądu rozpoznającego sprawę rodzi obowiązek pominięcia spóźnionych zarzutów jako sprekludowanych. Sąd ma traktować je, jakby nie zostały w ogóle zgłoszone (vide: Komentarz do art. 843 Kodeksu postępowania cywilnego. T. Żyznowski – Lex).

Podkreślić należy, że z artykułu 843 § 3 k.p.c. wynika prekluzja w odniesieniu do zarzutów możliwych do zgłoszenia w pozwie. To szczególne unormowanie dotyczy wszystkich zarzutów możliwych do podniesienia już w chwili składania pozwu, również zarzutów materialnoprawnych, w tym zarzutu przedawnienia. Jak podkreśla się w judykaturze, prawidłowa wykładnia tego przepisu nakazuje przyjąć, że ewentualne zaniechanie zgłoszenia zarzutu, który mógł być przytoczony w pozwie i zgłoszenie go dopiero w toku procesu należy ocenić jako obejście tego przepisu, nie mogące prowadzić do oceny przez sąd jego zasadności (vide: uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 19 grudnia 2013 r., V ACa 568/13 –L.).

Przenosząc powyższe na realia niniejszej sprawy należy zauważyć, że powód nie podniósł zarzutu przedawnienia na etapie zgłaszania roszczenia, bowiem nie zawarł go w treści pozwu. Zgłosił go dopiero na rozprawie w dniu 9 lutego 2018 roku, bez wskazania przyczyny tego opóźnienia, bez usprawiedliwienia i wykazania, że nie mógł podnieść go na etapie wcześniejszym. Oznacza to, że zarzut ów, jako sprekludowany, nie mógł być brany pod uwagę przy rozstrzyganiu niniejszej sprawy. Nie mógł zatem odnieść skutku, jakiego oczekiwał powód i jaki przypisał mu Sąd Rejonowy w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku.

Reasumując, w ocenie Sądu Okręgowego strona powodowa nie wykazała istnienia okoliczności, które przemawiałyby za pozbawieniem spornego tytułu wykonawczego wykonalności. A zatem należało zmienić zaskarżony wyrok i oddalić powództwo, jako bezzasadne.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 102 k.p.c., mając na uwadze trudną sytuację osobistą, życiową i finansową powoda.

Mając powyższe na uwadze, Sąd II instancji na podstawie art. 386 § 1 k.p.c., orzekł jak w punkcie 1 a i b sentencji.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 102 k.p.c. (punkt 2 sentencji). Sąd kierował się w tym zakresie tymi samymi względami, które legły u podstaw nie obciążania powoda kosztami procesu przed Sadem I instancji.